 |
| Thanh niên tập trung dựng 2 cây pò già ngay tại sân trung tâm của bản. Ảnh: Hiến Chương |
Từ sáng sớm ngày 30 Tết, thanh niên trai tráng trong dòng họ Và rủ nhau vào rừng chặt 2 cây pò già cao khoảng 1,5- 2 mét, rồi đem về đào hố dựng 2 bên ngay tại sân trung tâm của bản. Tiếp đó, lấy cỏ tranh tết thành sợi dây dài vắt từ cây này sang cây kia, ở giữa có những vòng cỏ tranh được tết tròn tượng trưng cho sự may mắn, tốt đẹp. Theo tục lệ, đến 15h chiều, cả bản sẽ tập trung lại nơi dựng cây nêu và bắt đầu làm lễ cúng.
 |
| Công đoạn tết cỏ tranh. Ảnh: Hiến Chương |
Lúc này, mỗi gia đình trong dòng họ sẽ mang tới một bó lá tre, gom lại thành một bó to gọi là lữ su đưa cho thầy mo. Thầy mo phải là già làng có uy tín của bản hoặc trưởng dòng tộc, trong tay cầm một con gà trống đang sống và một bó lữ su, miệng đọc lời cúng, còn tay sẽ quay con gà và bó lá tre theo vòng tròn. Trong lúc đó, người dân cả bản sẽ đi quanh cây nêu cho đến khi thầy cúng đọc xong bài cúng.
“Đây là sự kiện quan trọng nhất trong năm của đồng bào Mông chúng tôi, chỉ tổ chức mỗi năm 1 lần vào dịp Tết. Trong ngày Tết, chúng tôi phải tổ chức cúng họ cho cả bản để cầu mong cho mọi người, mọi gia đình được mạnh khỏe trong năm mới, con cháu học hành giỏi giang, gia đình nào cũng gặp may mắn, cuộc sống no đủ sung túc”- già làng Và Chư Xênh cho biết.
Việc thầy mo quay con gà sống và bó lữ su theo vòng tròn có ý nghĩa xua đuổi sự đen đủi của năm cũ và cầu mong cho cả dòng họ sẽ đón một năm mới tốt lành, làm ăn, buôn bán theo ý muốn của từng người. Khi đọc hết lời cúng, thầy mo ném con gà và bó lữ su qua dây cỏ tranh, nếu con gà vẫn còn sống, khỏe mạnh thì lời cúng sẽ hiệu nghiệm.
 |
| Thầy mo tiến hành nghi lễ trong tục cúng họ cho cả bản. Ảnh: Hiến Chương |
Ở xã Nhôn Mai, hiện nay dân tộc Mông là một trong những dân tộc giữ được bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình, trong đó có lễ cúng họ. Đây là một nghi lễ tín ngưỡng của đồng bào được lưu truyền từ xa xưa cho đến ngày nay, như là một hình thức cảm ơn thổ địa, thổ công một năm qua đã phù hộ cho mùa màng, gia súc, gia cầm, con người khỏe mạnh…
 |
| Nhổ lông gà chấm tiết đem dán lên tấm xử ca- được xem là bàn thờ của đồng bào Mông. Ảnh: Hiến Chương |
Kết thúc lễ cúng họ, mọi người ai về nhà nấy và lựa chọn con gà trống đẹp nhất, sau khi khấn vái thần linh rồi đem mổ. Gia chủ sẽ nhổ lấy 3 chòm lông ở cổ của con gà chấm tiết rồi dán lên tấm xử ca- được xem là bàn thờ của đồng bào Mông. Điều này mang ý nghĩa bảo vệ cho mọi người, đặc biệt là trẻ em trong nhà tránh được tai ương, bệnh tật.
