Cách viết báo của Bác Hồ
Vào ngày 16/4/1959, tại Đại hội II của Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, Người viết báo là để “chống thực dân đế quốc, chống phong kiến địa chủ, tuyên truyền độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”. Người cũng từng nói rằng, riêng về chuyện viết, Người thực sự sung sướng có 3 lần. Lần thứ nhất là bài báo đầu tiên của Người được đăng (chỉ dài có 3 dòng - bài này đến nay vẫn chưa tìm được). Lần thứ hai là khi truyện ngắn đầu tiên của Người được đăng trên báo L’Humanité (Nhân đạo). Lần thứ ba là sau khi Người viết xong Tuyên ngôn Độc lập.
 |
| Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại kho tàng đồ sộ với hơn 2.000 bài báo. Ảnh tư liệu lịch sử |
Cuối năm 1917, khi trở lại Pháp, tuy vốn ngôn ngữ tiếng Pháp chưa đủ để viết báo nhưng với tinh thần quyết tâm cao, Chủ tịch Hồ Chí Minh tự học tiếng Pháp và học làm báo. Những ngày đầu, Người được Jean Longuet - cháu ngoại của Karl Marx, làm việc ở báo “Sinh hoạt công nhân” chỉ dẫn nghiệp vụ báo chí. Những bài viết của Người sau đó đã được đăng.
"Mỗi khi viết một bài báo, thì tự đặt câu hỏi: Viết cho ai xem? Viết để làm gì? Viết thế nào cho phổ thông dễ hiểu, ngắn gọn dễ đọc?".
Từ những mẩu tin, bài, tư liệu tản mạn có chủ đề nhỏ, Người viết thành các bài có chủ đề lớn, tập trung. Những bài viết của Người đăng trên báo cánh tả ở Pháp là các báo ngân quỹ ít ỏi nên hầu như không có nhuận bút nhưng lại mang ý nghĩa tinh thần rất lớn. Vì vậy, ban ngày Người đi làm, tối tham gia mít tinh, biểu tình, vận động cách mạng, đêm lại vẫn ngồi cặm cụi viết báo.
Chủ tịch Hồ Chí Minh viết báo đầu tiên bằng tiếng Pháp, tiếp tục bằng tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Trung Quốc, rồi sau đó mới viết bằng ngôn ngữ mẹ đẻ là tiếng Việt. Người từng chia sẻ: “Kinh nghiệm của tôi thế này: Mỗi khi viết một bài báo, thì tự đặt câu hỏi: Viết cho ai xem? Viết để làm gì? Viết thế nào cho phổ thông dễ hiểu, ngắn gọn dễ đọc? Khi viết xong, thì nhờ anh em xem và sửa giùm”.
 |
| Một số tờ báo của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Người cùng khổ, Thân ái, Thanh niên. Ảnh tư liệu |
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại kho tàng đồ sộ với hơn 2.000 bài báo. Theo thống kê, Người có hơn 170 tên gọi, bút danh và bí danh, trong số này, 2/3 được Người sử dụng trong các tác phẩm báo chí của mình. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trực tiếp cho ra đời 9 tờ báo: Người Cùng Khổ (1922); Quốc tế Nông dân (1924); Thanh Niên (1925); Công Nông (1925); Lính Kách Mệnh (1927); Việt Nam Tiền Phong (1927); Thân Ái (1928); Đỏ (1929); Việt Nam Độc Lập (1941); Cứu Quốc (1942). Riêng tờ Người Cùng Khổ, Người vừa là chủ nhiệm đồng thời là chủ bút, họa sĩ biếm họa, thợ rửa ảnh, thủ quỹ, phát hành, bán báo...
“Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng”.
Tại Đại hội lần thứ III, Hội Nhà báo Việt Nam (9/1962), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ” và nhấn mạnh “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng”. Cũng tại Đại hội này, Người thẳng thắn phê bình những khuyết điểm của báo chí nước nhà lúc bấy giờ: “Bài báo thường quá dài, “dây cà ra dây muống”, không phù hợp với trình độ và thời gian của quần chúng…”, “Thường nói một chiều và đôi khi thổi phồng thành tích, mà ít hoặc không nói đúng mức đến khó khăn và khuyết điểm của ta…”, “Đưa tin tức hấp tấp, nhiều khi thiếu thận trọng…”, “Thiếu cân đối: Tin nên dài thì viết ngắn, nên ngắn thì viết dài, tin để sau thì để trước, nên trước lại để sau…”, “Lộ bí mật - có khi quá lố bịch…”, “Khuyết điểm nặng nhất là dùng chữ nước ngoài quá nhiều và lắm khi dùng không đúng...”.
 |
| Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc báo Nhân dân. Ảnh tư liệu |
Do đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng, cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa; chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ; đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động”. Người chỉ rõ: “Báo chí của ta đã có một địa vị quan trọng trong dư luận thế giới. Địch rất chú ý, bạn rất quan tâm đến báo chí ta. Cho nên làm báo phải hết sức cẩn thận về hình thức, về nội dung, về cách viết”.
Bác Hồ đặt tên cho một tờ báo của Thủ đô
Từ ngày giải phóng Hà Nội (10/10/1954), đã có những tờ báo hàng ngày của Thủ đô lần lượt được mang tên: Hà Nội Hàng Ngày, Thủ Đô Hà Nội, Thời Mới. Khi Thành ủy và UBND thành phố Hà Nội có chủ trương hợp nhất 2 tờ Thủ Đô và Hà Nội Hàng Ngày, lãnh đạo thành phố cũng như Ban Tuyên giáo Thành ủy cứ loay hoay không biết đặt tên báo là gì cho thích hợp. Biết tin đó, một buổi sáng sau khi đọc một lượt các báo hàng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh cầm tờ báo Thủ Đô để cạnh tờ báo Hà Nội Hàng Ngày, cho 2 tờ báo liền kề nhau rồi nói với lãnh đạo thành phố: “Tên báo của các chú đây”. Lúc đó, bác sĩ Trần Duy Hưng - Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội, trực tiếp nghe ý kiến này của Người rất mừng, sau 2 tờ hợp nhất mang tên: “Thủ Đô Hà Nội”.
 |
| Chủ tịch Hồ Chí Minh dự và phát biểu tại Đại hội lần thứ III những người viết báo Việt Nam (8/9/1962). Ảnh tư liệu |
Xuất bản được một thời gian, lãnh đạo thành phố lại có chủ trương sát nhập tờ Thủ Đô Hà Nội và tờ Thời Mới (báo tư nhân, do Hiến Nhân chủ bút) làm một. Nhưng mọi người vẫn băn khoăn chưa biết lấy tên báo mới ra sao? Hôm ấy, đồng chí Lê Hưng được phụ trách báo Thủ Đô Hà Nội đi họp giao ban ở Vụ Báo chí về kể với anh em trong tòa soạn: "Mừng quá, các anh ở Vụ Báo chí cho biết, Bác lại đặt 2 tờ báo Thủ Đô Hà Nội và Thời Mới kề nhau, lấy tay bịt chữ Thủ Đô và chữ Thời đi. Thế là báo ra mang tên Hà Nội Mới”.
