PV: Chào ông Sầm Văn Bình! Ông được biết đến nhiều là một nghệ nhân ưu tú, một người chuyên sưu tầm về văn học nghệ thuật, phong tục tập quán của người Thái. Nhưng với riêng tôi, lại ấn tượng hơn khi nghe mọi người gọi ông là thầy giáo Sầm Văn Bình. Rất muốn ông chia sẻ về công việc của một người truyền dạy chữ Thái?.
Nghệ nhân ưu tú Sầm Văn Bình. Ảnh: Đức Anh |
- Trước đây chưa bao giờ tôi có thể nghĩ rằng mình lại là thầy giáo. Tình cờ, năm 2006, xã Châu Cường (Quỳ Hợp) mở câu lạc bộ học chữ Thái cổ và họ mời tôi truyền dạy. Từ lúc đó mọi người đã gọi tôi là thầy giáo.
Một số tài liệu về chữ Thái mà Nghệ nhân ưu tú Sầm Văn Bình nghiên cứu và viết thành sách. Ảnh: Đức Anh |
Ông Sầm Văn Bình được biết đến nhiều là một nghệ nhân ưu tú, một người chuyên sưu tầm về văn học nghệ thuật, phong tục tập quán của người Thái. Ảnh: Đức Anh |
PV: Ông có nhiều thành công với những lĩnh vực khác nhau như nghiên cứu, biên soạn, tổ chức dạy và học chữ Thái Lai Tay, sưu tầm, nghiên cứu về văn hóa, văn học dân tộc Thái và có gần một chục đầu sách có giá trị. Gần 30 năm gắn bó với công việc này, mọi thứ hẳn không thể dễ dàng?.
Tuy nhiên, trước khi đến với công việc này, tôi cũng lăn lộn nhiều lắm, làm quặng, làm đá, rồi có khi lại làm anh nông dân. Cũng có giai đoạn thất vọng về bản thân.
Việc ghi chép cũng giúp tôi đến gần hơn với chữ Thái Lai Tay. Chẳng hạn, khi ghi chép lại các bài cúng của các thầy mo, tôi rất tò mò muốn biết bài cúng ấy nói gì, viết gì, đặc biệt là các từ cổ. Thế rồi, tích lũy dần tôi bắt đầu chuyển sang nghiên cứu chữ Thái.
Ban đầu cũng khó khăn lắm, nhiều thứ tôi phải học lại từ đầu. Sau này tôi được mời tham gia Ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ chữ Thái ở Châu Cường và đảm nhận công việc biên soạn Tài liệu hướng dẫn và truyền dạy, phổ biến chữ Thái tại Câu lạc bộ. Tiếp đó, tôi lại được Phòng Công thương huyện Quỳ Hợp khuyến khích làm đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh mang tên "Nghiên cứu, biên soạn tài liệu và tổ chức dạy, học chữ Thái hệ Lai Tay trên địa bàn huyện Quỳ Hợp, Nghệ An", lúc đó tôi mới chính thức làm việc một cách nghiêm túc. Công trình này được tỉnh chọn phát triển thành Dự án “Mở rộng mô hình dạy học chữ Thái hệ Lai Tay trên địa bàn huyện Quỳ Hợp, Nghệ An”. Năm 2017, Đề tài này đã được tặng giải xuất sắc trong cuộc thi Sáng tạo khoa học Công nghệ của tỉnh.
Qua dự án này, tôi cũng nghiên cứu và thiết kế thành công 5 font chữ Thái cài đặt để đánh chữ Thái trên máy tính.
Đó là các font chữ Thái thuộc các hệ chữ Thái Lai - Tay, Lai - Xư- Thanh và Lai - Pao được sử dụng rộng rãi trong các nhóm Thái của tỉnh Nghệ An.
Các font chữ này hiện đang được sử dụng cho chuyên mục "Bảo tồn vốn cổ" của báo Nghệ An cuối tuần. Đặc biệt, thông qua đề tài này, tôi đã biên soạn xong bộ Tài liệu dạy học chữ Thái và in được Bộ sách dạy học chữ Thái hệ Lai Tay gồm 5 cuốn theo từng chủ đề và được sử dụng rộng rãi ở các lớp học chữ Thái hiện nay.
Ông nghiên cứu và thiết kế thành công 5 font chữ Thái cài đặt để đánh chữ Thái trên máy tính. Đó là các font chữ Thái thuộc các hệ chữ Thái Lai - Tay, Lai - Xư- Thanh và Lai - Pao được sử dụng rộng rãi trong các nhóm Thái của tỉnh Nghệ An. Ảnh: Đức Anh |
-PV: Để có được những thành công, hẳn không chỉ là chữ “duyên”? Ông lấy đâu ra động lực để theo đuổi công việc của mình khi mà “cơm áo không đùa với khách thơ”?
Trước đây tôi nghiên cứu chữ Thái gần như đơn độc. Sau này, nhờ có mạng Internet, tôi đã kết nối được với nhiều người cùng quan tâm, cùng đam mê và chúng tôi chia sẻ được với nhau, tạo động lực để theo đuổi đam mê của mình.
PV: Tôi thực sự bất ngờ khi biết ông đã từng tốt nghiệp Trường Đại học Đường thủy (Đại học Hàng hải ngày nay). Nhưng, cuộc sống đã để ông sang một lối rẽ khác. Ông có bao giờ tiếc nuối khi không được làm công việc mà mình từng dành nhiều năm đeo đuổi?. - Năm lớp 7 (cũ), nhờ thành tích học sinh giỏi tôi là 1 trong 2 học sinh của Nghệ An (đều là người dân tộc thiểu số) được tham dự trại hè ở Cộng hòa Liên Bang Đức. Lần đầu tiên đến cảng Frankfurt, tôi thấy một con tàu rất lớn và từ đó tôi đã ấp ủ được đi theo những con tàu, làm nghề hàng hải. Sau khi tốt nghiệp, tôi cũng đã được phân công công việc nhưng giai đoạn từ 1986 - 1990, đất nước còn khó khăn nên công việc không nhiều. Không riêng tôi mà nhiều người khác cũng đã bỏ việc trong những năm này. Đến nay, tôi chưa bao giờ nói rằng, mình sai lầm khi chọn Trường Đại học Đường thủy bởi đó là ước mơ của mình đã nhen nhóm từ ngày nhỏ. Nhưng không được theo nghề, tôi không còn tiếc nuối đâu.
Từ cuối năm 2018 đến nay, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Nghệ An đang làm hồ sơ đề nghị đưa chữ Thái thành di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Và điều ông mong muốn hiện nay, đó là sẽ có nhiều hơn nữa những bạn trẻ tiếp cận hơn với chữ Thái và văn hóa Thái. Ảnh: Đức Anh |
PV: Quả thực, không phải mọi thứ đều đi theo những con đường đã định sẵn trước. Vậy, hôm nay, nhìn lại những thứ mình đã đạt được ông thấy như thế nào?
Điều tôi mong muốn hiện nay, đó là sẽ có nhiều hơn nữa những bạn trẻ tiếp cận hơn với chữ Thái và văn hóa Thái. Tuy vậy, điều này có lẽ còn nhiều khó khăn vì cũng như nhiều vùng quê khác hiện nay người trẻ lớn lên chủ yếu đi làm ăn xa, không có nhiều điều kiện để tiếp cận với phong tục tập quán của dân tộc.
- Khi nhận được kết quả này, tôi thực sự vui mừng vì tôi không phải là đảng viên nhưng vẫn được Trung ương trân trọng và ghi nhận. Tôi cũng không xem đây là một thành tích và sẽ không phải “gồng mình”. Tôi vẫn thường nghĩ làm một điều to lớn thì rất khó.
Nếu có việc gì tốt thì mình cứ làm thôi, một người tốt thì cả xã hội sẽ tốt; và trước hết là tốt cho mình và tốt cho cả người khác.