Sau thảm họa sóng thần ở Indonesia, nhiều người lo ngại động đất, sóng thần có thể ảnh hưởng tới Việt Nam. Theo các kết quả nghiên cứu đã được thực hiện tại Viện Vật lý địa cầu, các vùng nguồn động đất ở khu vực biển Đông và lân cận có thể gây nên sóng thần ảnh hưởng tới vùng bờ biển nước ta. Tạp chí Khám phá xin trích đăng một phần bài viết của TS Lê Huy Minh, Giám đốc trung tâm báo tin động đất và cảnh báo sóng thần và TS Nguyễn Hồng Phương, Phó giám đốc trung tâm về nguy cơ này.
Nguy cơ động đất
Việt Nam nằm ở phần Đông Nam của mảng Âu Á, giữa mảng Ấn Độ, mảng Philippines và mảng châu Úc. Lãnh thổ Việt Nam không nằm ở rìa các mảng do vậy ít bị tổn thương bởi động đất so với các nước trong khu vực như Indonesia, Philippines, Malaysia.
Nhưng trên lãnh thổ và lãnh hải Việt Nam tồn tại hệ thống đứt gãy hoạt động phức tạp như: đứt gãy Lai Châu - Điện Biên, đứt gãy Sông Mã, đứt gãy Sơn La, đới đứt gãy Sông Hồng, đới đứt gãy Sông Cả, đứt gãy kinh tuyến 109-110o…, do vậy động đất cũng thường xuyên xảy ra.
 |
| Bản đồ địa chấn kiến tạo Việt Nam và các vùng lân cận. |
Từ đầu thế kỷ 20 đến nay ở khu vực phía Bắc có 2 trận động đất cấp 8-9 (lớn 6,7-6,8 độ Richter), hàng chục trận động đất cấp 7 (5,1-5,5 độ Richter) và hàng trăm trận động đất yếu hơn. Điển hình là trận động đất ở Điện Biên năm 1935 là 6,75 độ Richter xảy ra trên đới đứt gãy Sông Mã.
Gần đây hơn động đất Điện Biên 2001 có 5,3 độ Richter có chấn tâm bên Lào, cách thành phố Điện Biên khoảng 20 km đã gây hư hại từ nhẹ đến sụp đổ hơn 2.000 ngôi nhà ở khu vực thành phố Điện Biên.
Từ 2007 đến nay nhiều trận động đất có cường độ nhỏ hơn 5,5 độ Ricther xảy ra ở Việt Nam như động đất ngoài khơi Vũng Tàu - Phan Thiết ngày 28/11/2007(5,1 độ Richter); động đất ở Đô Lương ngày 3/1/2008 (3,8 độ Richter)...
Các trận động đất nhỏ xảy ra từ sau trận động đất Điện Biên đều không gây thiệt hại về người và của, tuy nhiên cũng cho thấy vỏ Trái đất ở khu vực Việt Nam không hoàn toàn bình ổn, động đất cần được theo dõi và nghiên cứu để có đánh giá ngày một đầy đủ hơn về hoạt động địa chấn ở Việt Nam, phục vụ tích cực cho công cuộc xây dựng đất nước.
Nguy cơ sóng thần
Cho tới nay chưa có những bằng chứng thuyết phục để khẳng định sóng thần đã ảnh hưởng tới vùng bờ biển Việt Nam. Tuy nhiên, theo các kết quả nghiên cứu đã được thực hiện tại Viện Vật lý địa cầu, các vùng nguồn động đất ở khu vực biển Đông và lân cận có thể gây nên sóng thần ảnh hưởng tới vùng bờ biển Việt Nam bao gồm: Riukiu - Đài Loan, đới hút chìm Manila, Biển Sulu, Biển Celebes, vùng Biển Ban Đa, Bắc Biển Đông, Palawan và Tây Biển Đông. Trong đó đới hút chìm Manila (Máng nước sâu Manila) được cho là có nguy cơ cao nhất.
 |
| Các vùng nguồn động đất gây sóng thần có thể ảnh hưởng tới vùng bờ biển và hải đảo Việt Nam. |
Trong khu vực này đã xảy ra một trận động đất cường độ 8,2 độ Richter (hình 9) ngày 26/5/2006, may thay trận động đất này đã không gây nên sóng thần.
Theo các kịch bản đã tính toán bởi Bộ Tài nguyên và Môi trường, nếu một trận động đất cường độ 8,3 độ Richter xảy ra ở khu vực rãnh nước sâu Manila thì có thể tạo nên sóng thần cao 5,2 m ở Quảng Ngãi và 2,1 m ở Nha Trang.
 |
| Vị trí trận động đất mạnh nhất ghi nhận được trên đới siêu đứt gẫy Máng biển sâu Manila minh họa trên bản đồ (vị trí đầu mũi tên). |
Một trận động đất có cường độ 9,2 độ Richter ở cùng khu vực có thể tạo ra sóng thần cao 10,6m ở Quảng Ngãi và 5 m ở Nha Trang, và thời gian sóng thần đi từ vùng rãnh nước sâu Manila tới vùng bờ biển Việt Nam sau khoảng 2 tiếng đồng hồ.
 |
| Thời gian lan truyền sóng thần từ vùng khu vực đới hút chìm Manila tới vùng bờ biển Việt Nam |
Về mặt khoa học các trận động đất có cường độ lớn hơn 6,5 độ Richter ở các vùng biển có khả năng gây ra sóng thần, như vậy, nguy cơ sóng thần ở vùng bờ biển Việt Nam là hiện hữu và cần phải được quan tâm.
