Nhiều rủi ro khi trẻ em sử dụng thiết bị di động

Trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nói chung, trẻ em là đối tượng được đánh giá là dễ bị tổn thương nhất/dễ bị vi phạm quyền lợi nhất. Trong lĩnh vực ứng dụng di động, nhận thức của trẻ em về các rủi ro trong quá trình sử dụng rõ ràng không cao như người lớn. Hơn nữa, trẻ em cũng dễ bị thu hút hơn người lớn trong các trò chơi, đặc biệt trong bối cảnh các ứng dụng ngày càng được phát triển với các vật dụng/nội dung hấp dẫn trẻ em. Việc này không chỉ xảy ra tại Việt Nam mà còn ở những nước phát triển, trong đó có Hoa Kỳ trong suốt nhiều năm qua.

Đầu tháng 4/2017, Ủy ban Thương mại liên bang Hoa Kỳ (U.S Federal Trade Commission – US.FTC) đã tiến hành xử lý vụ việc liên quan đến việc trẻ em mua hàng trong ứng dụng (In-Apps Purchase) của Công ty Amazon. Tòa án đã ra phán quyết về việc Amazon phải chuẩn bị số tiền đền bù cho người tiêu dùng lên tới 70 triệu USD. Diễn biến trước đó của vụ việc bắt nguồn từ việc bị tính phí mua hàng trong ứng dụng mặc dù chủ tài khoản không thực hiện giao dịch. Các giao dịch này được thực hiện thành công bởi trẻ em mà không cần xác nhận từ người lớn.

Các ứng dụng liên quan trong vụ việc chủ yếu là trò chơi trực tuyến (online games) cho phép mua các vật dụng trong trò chơi như: đồ dùng cho nhân vật, nâng cấp nhân vật, diện tích sở hữu, tài nguyên trong trò chơi, các phần tiếp theo của trò chơi, hoặc thậm chí là phí để bỏ qua một phần quá khó của trò chơi... Tiền ảo trong trò chơi được mua bằng thông tin thẻ tín dụng của người dùng – một hình thức thanh toán rất nhanh gọn do thông tin thẻ đã được lưu sẵn trong tài khoản. Thông thường, khi có yêu cầu mua hàng từ người chơi, các ứng dụng sẽ yêu cầu thông tin xác nhận như mật khẩu hoặc dấu vân tay. Tuy nhiên, Amazon đã cho phép người chơi mua hàng mà không cần xác nhận từ chủ tài khoản – chỉ khi nhận được sao kê thẻ tín dụng từ ngân hàng, người dùng mới biết về các khoản chi. Vụ việc diễn ra trong suốt 5 năm: từ tháng 11/2011 đến tháng 5/2016 với thiệt hại rất lớn cho người tiêu dùng.

Phán xét của tòa án về vụ việc này được cho là thỏa đáng và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng. Tuy nhiên, với góc độ người tiêu dùng, việc chủ động bảo vệ quyền lợi của mình sẽ có ích hơn là để thiệt hại xảy ra và được bồi thường. Vụ việc tương tự Amazon đã từng được US.FTC xử lý triệt để với Apple và Google - những nhà cung cấp ứng dụng hàng đầu thế giới. Theo đó, 2 công ty này đã tiến hành bồi thường cho người tiêu dùng bị ảnh hưởng, đồng thời cho phép người tiêu dùng đòi tiền bồi hoàn ngay trên thiết bị di động khi phát hiện có giao dịch trong ứng dụng. 3 vụ việc này chứng tỏ, một lượng rất lớn người tiêu dùng trên thế giới đã bị ảnh hưởng từ việc mua hàng trong ứng dụng.