(Baonghean) - Đội Quy tập hài cốt liệt sỹ thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An được thành lập vào ngày 18/4/1984. Với địa bàn công tác chủ yếu trên đất bạn Lào, sau hơn 30 năm Đội Quy tập đã tìm kiếm, cất bốc đưa được 11.800 hài cốt liệt sỹ về với quê hương. Kết quả đó có sự giúp đỡ chí tình, chí nghĩa của đồng bào các dân tộc sinh sống phía Tây dãy Trường Sơn.
Phai Đa Giàng là cái tên luôn gợi lại trong tôi những hình ảnh đẹp khi nhớ về Xiêng Khoảng những ngày giữa tháng 5/2011. Ngày ấy tôi được đi cùng Đội Quy tập hài cốt liệt sỹ của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An trên đất Lào. Chiếc xe Zin “3 cầu” chở chúng tôi không ngừng xóc nảy mỗi khi leo dốc hay qua những đoạn đường ổ gà. Những lúc như thế mọi người trên xe kêu oai oái. Riêng ông vẫn lẳng lặng, trầm ngâm. Hoặc cũng có thể rào cản về văn hóa và ngôn ngữ đã tạo ra ngăn cách giữa ông với những người đến từ phía Đông của dãy Trường Sơn hùng vĩ. Chỉ khi lán dã chiến được dựng lên bên khoảnh rừng, tấm sơ đồ được trải ra, người ta mới thấy một Phai Đa Giàng khác, linh hoạt, nhanh nhẹn. Thậm chí trong cái nhíu mắt, nhăn mày của ông có những thoáng sắc lẹm.
Phai Đa Giàng từng là lính dưới chế độ tay sai Vàng Pao trong những năm Việt Nam và Lào cùng kề vai sát cánh kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Những địa danh khét tiếng như Bom Loỏng, Long Chẹng ông đều đã đi qua. Chính vì vậy, hơn hết những người như Đa Giàng nắm rất rõ địa bàn, địa hình và điều này có ý nghĩa rất lớn đối với công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ Việt Nam hy sinh trên đất bạn Lào.
Nhờ Phai Đa Giàng nên trong năm 2011, Đội quy tập đã quy tập được 6 hài cốt liệt sỹ hy sinh tại địa bàn Loong Chẹng - thủ phủ của chính quyền tay sai Vàng Pao trước đây. Sau chiến tranh, bỏ lại quá khứ nhiều lầm lạc, Phai Đa Giàng cùng gia đình chuyển đến cư trú tại bản Lạt Huồng, huyện Mường Pẹt, tỉnh Xiêng Khoảng. Tại đây ông đã rất nhiều lần giúp bộ đội Việt Nam tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ.
 |
| Ông Phai Đa Giàng (thứ 2 từ phải sang) xác định sơ đồ hỗ trợ Đội Quy tập tìm kiếm hài cốt liệt sỹ tại Lào. |
Câu chuyện về Phai Đa Giàng là 1 trong rất nhiều câu chuyện về tình cảm của người dân Lào đã và đang dành cho Đội quy tập - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An. Trung tá Phạm Xuân Tám - Chính trị viên Đội quy tập nói rằng biết bao nhiêu gian khổ, vất vả mà cán bộ, chiến sỹ đơn vị đã phải trải qua trong những tháng ngày thực hiện công tác tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ trên đất bạn. Nếu không có tình cảm, sự giúp đỡ chí tình, chí nghĩa của chính quyền, nhân dân Lào anh em thì Đội quy tập không thể hoàn thành nhiệm vụ. Tình cảm đó được bộ đội Việt Nam kế thừa và không ngừng vun đắp qua các thế hệ, giai đoạn phát triển.
Trong những năm tháng kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, các tỉnh Viêng Chăn, Xiêng Khoảng, đặc khu Xây Xổm Bun (nay là tỉnh Xây Xổm Bun) là những địa bàn có tính chất chiến lược. Tại đây từ những năm 60 của thế kỷ trước, Cục tình báo CIA và Quân đội Hoa Kỳ đã dựng lên một chính quyền tay sai do Vàng Pao - thủ lĩnh người Mông cầm đầu. Mục đích của đế quốc Mỹ hòng tiêu diệt lực lượng vũ trang Pathét Lào, cắt đứt mối liên hệ giữa Việt Nam và Lào, ngăn chặn sự chi viện từ hướng Tây và Tây Nam cho chiến trường miền Nam Việt Nam.
Dưới sự hậu thuẫn của quân đội Hoa Kỳ, CIA và Vàng Pao đã cho xây dựng một căn cứ quân sự tại thung lũng Long Chẹng (Xây Xổm Bun) và tìm mọi cách gây cản trở suốt từ các tỉnh Viêng Chăn, Xây Xổm Bun, Xiêng Khoảng và vào đến khu vực Nam Lào. Đã có rất nhiều trận giao tranh ác liệt diễn ra giữa một bên là bộ đội Việt Nam sát cánh với Quân giải phóng Pathét Lào và một bên là lực lượng hiếu chiến Vàng Pao được Mỹ hậu thuẫn, giật dây. Trong những ngày tháng ác liệt đó đã có hàng ngàn chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh nằm lại trên đất bạn.
Và kể từ năm 1984, thực hiện chính sách hậu phương quân đội, Đoàn Quy tập (nay là Đội Quy tập) được thành lập với mục đích tìm kiếm, cất bốc, đưa hài cốt liệt sỹ về với đất mẹ Việt Nam. Đến nay đã có 11.800 hài cốt liệt sỹ được tìm thấy và đưa về quê hương. Nhưng để tìm được 1 bộ hài cốt của các anh là điều không đơn giản. Thiếu tá Đặng Văn Đồng - Mũi phó Mũi 1 - Đội Quy tập nói rằng không thể kể hết những gian nan vất vả mà anh em chiến sỹ Đội quy tập đã trải qua. 5 năm gắn bó với những Phù Mộc, Bom Loỏng rồi Long Chẹng, Cánh đồng chum...
Thiếu tá Đặng Văn Đồng quá hiểu những nhọc nhằn mà cán bộ, chiến sỹ Đội quy tập phải nếm trải. Ông cho biết đứng chân tại Thị xã Phôn sa vẳn (Xiêng Khoảng) Đội quy tập được chia thành 5 mũi, ngoài 1 mũi bộ chỉ huy, 4 mũi con lại phụ trách các địa bàn khác nhau. Riêng mũi 1 của Thiếu tá Đặng Văn Đồng được giao nhiệm vụ triển khai công tác tại 2 tỉnh là Viêng Chăn và Xây Xổm Bun. “Mỗi đợt đi địa bàn ít nhất cũng 10 ngày, có khi kéo dài 15 đến 20 ngày. Thời tiết thì thất thường, địa hình phức tạp, đủ thứ chuyện phải đương đầu. Nhưng anh em vẫn bảo nhau quyết tâm đến cùng, phải làm thế nào tìm và đưa được các anh về với đồng đội, quê hương” - Thiếu tá Đồng chia sẻ và cho biết thêm những chuyến đi như thế cán bộ, chiến sỹ Đội quy tập luôn nhận được sự hỗ trợ rất lớn của các cấp, chính quyền, lực lượng vũ trang và bà con nhân dân Lào. Đến các bản làng xa xôi bộ đội Việt Nam được bà con cho ở nhờ trong nhà mình, rồi cùng ăn, cùng ở, cùng tìm kiếm.
Có một người khiến các cán bộ, chiến sỹ Mũi 1- Đội quy tập không thể quên đó là ông Phu Vông - Nguyên Trợ lý tác chiến của tướng Vàng Pao. Khép lại chuyện cũ, Phu Vông đã mở lòng với bộ đội Việt Nam, ông đã nhiều lần dẫn đường đưa bộ đội vượt rừng, cắt núi tìm kiếm hài cốt liệt sỹ. Nhờ Phu Vông, Đội quy tập đã tìm được nhiều địa bàn có liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh tại khu vực Long Chẹng. Trong đó có khu vực cất bốc được bộ 35 hài cốt, ít thì 5 - 6 hài cốt. Tình cảm ấy của nhân dân Lào cũng như những người từng “bên kia chiến tuyến” không gì đo đếm được.
Đại úy Trần Văn Quang, thuộc Mũi 4 - Đội quy tập còn khẳng định rằng việc đó còn là tấm lòng tri ân của thế hệ hôm nay đối với lịch sử. “Chúng tôi biết rằng khi vẫn còn những liệt sỹ chưa được về với quê hương thì ở dưới suối vàng các bác còn chưa yên lòng, gia đình các bác sẽ không nguôi day dứt. Chính vì vậy dù phải xa nhà lâu ngày, phải lăn lộn núi cao, rừng sâu cũng cố gắng để tìm và đưa các bác về với quê cha, đất tổ” - Đại úy Trần Văn Quang xúc động tâm sự. Nhờ những tấm lòng như thế suốt hơn 30 năm qua, hết thế hệ này đến thế hệ khác, các cán bộ, chiến sỹ Đội quy tập liên tục bám trụ trên đất bạn Lào để làm ấm thêm những giá trị cốt lõi nhân văn, góp phần làm dịu bớt nỗi đau chiến tranh.
Trung tá Phạm Xuân Tám - Chính trị viên Đội quy tập cho biết, các địa bàn trọng yếu có sự hy sinh lớn của bộ đội quân tình nguyện Việt Nam là Viêng Chăn, Xây Xổm Bun và Xiêng Khoảng. Tuy nhiên, việc xác định vị trí có hài cốt liệt sỹ là vô cùng khó khăn. Theo Trung tá Phạm Xuân Tám, do địa hình rừng núi, sông suối rất hiểm trở, xa khu dân cư, phần mộ liệt sỹ nằm phân tán, thời gian đã lâu địa hình có sự thay đổi lớn, trong khi đó mùa mưa kéo dài, ngày càng có ít người biết về địa điểm có phần mộ liệt sỹ... Tất cả tác động không nhỏ đến công tác tìm kiếm, cất bốc, quy tập hài cốt liệt sỹ. Khắc phục mọi khó khăn, thực hiện công tác vận động, tuyên truyền đến nhân dân Lào, mùa khô năm 2013 - 2014, Đội quy tập đã tìm kiếm, cất bốc được 88 hài cốt liệt sỹ (9 liệt sỹ có tên). Mùa khô 2014 - 2015 cất bốc, quy tập được 77 hài cốt liệt sỹ (9 liệt sỹ có tên). Tính đến nay đã có 11.800 hài cốt liệt sỹ được đưa về đất mẹ, trong đó có 10.606 liệt sỹ được an táng tại Nghĩa trang Việt - Lào (huyện Anh Sơn), 1.172 liệt sỹ được an táng tại Nghĩa trang liệt sỹ Đô Lương, 908 liệt sỹ an táng các nghĩa trang địa phương.
 |
| Đội quy tập giúp người dân Lào tăng gia sản xuất. |
Trung tá Phạm Xuân Tám nói rằng, sở dĩ người dân Lào luôn hết lòng giúp đỡ bộ đội Việt Nam tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ, bởi họ rất hiểu cái tình, cái nghĩa của người Việt. Trên đất nước bạn, Đội quy tập không chỉ thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm hài cốt liệt sỹ mà còn là nhân tố quan trọng trong vun đắp truyền thống đoàn kết, hữu nghị giữa 2 nước và 2 dân tộc. Đội Quy tập - Bộ Chỉ huy Quân sự Nghệ An thường xuyên tham mưu giúp Bộ Chỉ huy tỉnh Xiêng Khoảng xây dựng các kế hoạch giữ vững ANCT - TTATXH; phối hợp với tỉnh bạn thực hiện các chương trình an sinh xã hội, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, phát triển kinh tế, chống tái trồng cây thuốc phiện...
Trong năm 2014, Đội quy tập đã đầu tư giúp đỡ 9 đơn vị thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Xiêng Khoảng vườn rau xanh tổng diện tích 4.850m2 . Đồng thời mua sắm, lắp đặt 9 máy bơm và hệ thống đường ống nước phục vụ việc tưới tiêu. Hỗ trợ 37 con bò giống, 26 con dê, 7 con lợn, 60 con gà, vịt. Trong hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất, Đội quy tập cũng đã giúp đỡ tỉnh Xiêng Khoảng 2 chiếc ti vi, 9 bộ máy tính để bàn và máy in, 3 máy tính xách tay, 40 tủ đựng tài liệu và rất nhiều phương tiện, thiết bị văn phòng khác. Không chỉ có vậy, trong năm 2014, cán bộ, chiến sỹ Đội quy tập đã đóng góp trên 550 ngày công giúp đỡ bà con nhân dân trên địa bàn thu hoạch mùa màng, sửa chữa nhà cửa, làm công trình vệ sinh môi trường. Tổ chức khám, điều trị, cấp thuốc miễn phí cho 308 lượt người, thường xuyên hỗ trợ khi nhân dân cần. Chính điều này đã tạo được tình cảm, niềm tin của người dân Lào dành cho bộ đội Việt Nam. Và cũng vì lẽ đó hoạt động quy tập hài cốt liệt sỹ được bà con giúp đỡ tận tâm.
Vẫn còn đó nhiều liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh đang nằm trên đất bạn Lào, vậy nên những cán bộ, chiến sỹ của ngày hôm nay sẽ tiếp tục thầm lặng tìm kiếm, đưa các anh, các chị về với Tổ quốc. Tất cả đều thể hiện tấm lòng son sắt, tri ân đối với các thế hệ đã không tiếc máu xương vì nền độc lập tự do của Tổ quốc và tình cảm quốc tế sáng trong.
Đào Tuấn
