Quân đội Ukraine ngày 29/8 thông báo mở nhiều mũi tấn công vào khu vực miền Nam đất nước, trong đó có tỉnh Kherson, nhằm tái chiếm những vùng lãnh thổ hiện do Nga kiểm soát.
Rất khó đánh giá phạm vi cũng như tác động tức thời của chiến dịch phản công, song theo giới chuyên gia, nó có thể tạo tiền đề cho những diễn biến tiếp theo trong cuộc xung đột.
 |
Các binh sĩ Ukraine chuẩn bị khai hỏa lựu pháo M777 vào các vị trí của Nga hôm 14/7. Ảnh: AP |
Suốt nhiều tháng qua, các quan chức Ukraine nhiều lần tuyên bố về một cuộc phản công lớn ở Kherson để đẩy lực lượng Nga khỏi bờ tây sông Dnieper, hàng rào tự nhiên ngăn cách khu vực.
Chính phủ của Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng chịu áp lực nhanh chóng phát động chiến dịch phản công trước khi mùa mưa đến, khiến vùng nông thôn Ukraine trở nên lầy lội, cũng như cuộc khủng hoảng năng lượng mùa Đông có nguy cơ làm suy yếu ủng hộ của phương Tây dành cho Kiev.
Giới quan sát đánh giá thành công của chiến dịch sẽ giúp Ukraine khơi dậy tinh thần chiến đấu và thuyết phục các đồng minh phương Tây tiếp tục viện trợ vũ khí. Trong khi đó, thất bại của Ukraine trong chiến dịch phản công sẽ khiến giao tranh rơi vào bế tắc, điều Kiev không bao giờ mong muốn.
Các quan chức quân sự và dân sự Ukraine cho biết cuộc tấn công ngày 29/8 đã "chọc thủng tuyến phòng thủ đầu tiên của đối phương gần Kherson". Quân đội Ukraine cũng tuyên bố phá hủy một căn cứ quân sự lớn của Nga phía sau phòng tuyến.
Bộ Quốc phòng Nga xác nhận về nỗ lực phản công của Ukraine trong khu vực, nhưng thêm rằng "các đơn vị Ukraine chịu tổn thất nặng nề" và cuộc tấn công đã "thất bại thảm hại". Theo Moskva, khoảng 560 binh sĩ Ukraine thương vong, hai máy bay chiến đấu cùng hàng chục xe tăng và các phương tiện cơ giới khác bị phá hủy trong đợt phản công.
"Cuộc phản công cho thấy khao khát phá vỡ thế bế tắc của Ukraine trên chiến trường", một quan chức quốc phòng Mỹ giấu tên nhận xét. Tuy nhiên, ông này cũng lưu ý Lầu Năm Góc vẫn không chắc liệu Ukraine có đạt được bước tiến đáng kể với sức mạnh quân sự hiện tại hay không.
Trung sĩ Ukraine Dmytro Pysanka, đóng quân tại mặt trận Kherson, khẳng định "chiến dịch phản công đang diễn ra". "Tôi không biết chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo và như thế nào, nhưng đến nay, mọi thứ đang đúng như kế hoạch", anh trả lời trong một tin nhắn với NY Times.
Từ cuối tháng 7, các hệ thống pháo phản lực HIMARS do Mỹ cung cấp cho Ukraine đã bắt đầu nhắm mục tiêu vào những cây cầu dẫn đến thành phố Kherson nhằm cô lập lực lượng Nga ở phía Tây sông Dnieper.
Tướng Dmytro Marchenko, quan chức cấp cao quân đội Ukraine, tuyên bố Kherson sẽ được giải phóng vào cuối năm nay. Nhưng giới quan sát cho rằng mục tiêu đó là một thách thức lớn đối với Ukraine.
 |
Một vị trí phòng thủ của Ukraine tại biên giới tỉnh Mykolaiv và Kherson, miền Nam đất nước. Ảnh: WSJ |
Các cuộc tập kích bằng pháo HIMARS đã làm suy yếu phòng tuyến của Nga ở Kherson, nhưng như vậy là chưa đủ. Sau các cuộc pháo kích, chỉ có bộ binh mới có thể kiểm soát lại lãnh thổ.
Theo lý thuyết quân sự, một đội quân tấn công cần lực lượng gấp ba lần so với đơn vị phòng thủ. Trong khi đó, quân số rõ ràng không phải lợi thế của Ukraine.
Sau khi Kiev liên tục tuyên bố mở chiến dịch phản công, Nga đã có động thái đề phòng bằng cách rút lực lượng khỏi thành phố Izyum ở mặt trận phía Đông để tăng cường cho Kherson cùng các khu vực lân cận.
Theo chuyên gia Konrad Muzyka từ Rochan Consulting, công ty chuyên theo dõi cuộc xung đột Nga - Ukraine, Nga triển khai 13 nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn (BTG) ở Kherson vào cuối tháng 7, nhưng con số này giờ đây có thể tăng lên 25-30 BTG, mỗi BTG có 600-800 quân.
"Tôi nghĩ Ukraine đã để vuột mất cơ hội phản công thuận lợi nhất", Muzyka nói. "Họ giờ đây không có đủ nhân lực để cân bằng quân số với Nga".
Theo tạp chí Economist, Ukraine có lực lượng vũ trang khá hùng hậu về quân số, nhưng hầu hết là thành viên Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ, vốn không được huấn luyện chuyên sâu về quân sự.
Jack Watling từ Viện các Quân chủng Thống nhất Hoàng gia Anh nhận định trải qua 6 tháng giao tranh ác liệt, những lữ đoàn thiện chiến nhất của Ukraine đã hứng chịu tổn thất nặng nề. Việc huấn luyện chiến đấu và trang bị cho các đơn vị mới nhằm triển khai chiến dịch phản công sẽ tốn rất nhiều thời gian.
Tấn công thường cần nhiều đạn dược hơn phòng thủ. Các lực lượng tấn công cũng có xu hướng hứng chịu thương vong cao hơn. Theo Sergiy Grabskyi, đại tá lực lượng dự bị trong quân đội Ukraine, kể từ năm 1992, trong các cuộc tập trận, quân đội Ukraine không thường xuyên nghiên cứu các chiến lược tấn công.
"Sau 8 năm chiến đấu ở miền đông, các đơn vị quân đội Ukraine rất xuất sắc về phòng thủ, nhưng họ gần như không có kinh nghiệm triển khai những chiến dịch tấn công quy mô lớn", ông nói.
Trái với Ukraine, quân đội Nga có thời gian để chuẩn bị phòng tuyến. Trong nhiều tháng, họ đã đào một hệ thống chiến hào rộng lớn ở Kherson. Họ cũng có thể đã huấn luyện pháo binh mai phục trên những tuyến đường mà Ukraine sẽ sử dụng để tiến công.
"Chiến dịch phản công của Ukraine có nguy cơ đâm đầu vào ngõ cụt", Chris Dougherty, cựu quan chức Lầu Năm Góc, đánh giá. "Họ có thể phải trả giá đắt vì thiếu nhân lực và vật lực. Đây nhiều khả năng là chiến dịch lớn cuối cùng của Ukraine trong năm nay".
Một nguồn tin tình báo quân sự Ukraine mô tả đợt tấn công mới nhất ở Kherson bằng những thông tin khá dè dặt, cho biết đây chỉ là bước mở đầu cho một chiến dịch lớn hơn.
Vào đêm 28/8, Ukraine đã tấn công các cây cầu trọng yếu, những tuyến đường vượt sông cùng các kho chứa đạn dược và trung tâm chỉ huy của Nga ở miền Nam, cắt đứt khả năng hỗ trợ của hậu phương Nga cho tiền tuyến.
Nguồn tin nói rằng chọc thủng tuyến phòng thủ đầu tiên của Nga là một tin tốt. Nhưng thử thách khó khăn hơn đang chờ đón họ ở phía trước: Phá vỡ phòng tuyến thứ hai, nơi được bảo vệ bởi các đơn vị cơ giới hỏa lực mạnh và độ cơ động cao hơn.
Nếu Ukraine thành công với nỗ lực này, họ sẽ có cơ hội vượt qua phòng tuyến thứ ba để đến bên bờ sông Dnieper ở phía Đông bắc thành phố Kherson, từ đó đe dọa 20.000-25.000 quân Nga được cho là đang triển khai ở bờ Tây sông.
 |
Cục diện chiến trường Ukraine sau hơn 6 tháng giao tranh. Đồ họa: NY Times |
Một cựu quan chức cấp cao Ukraine cho hay mục tiêu trước mắt của chiến dịch không phải tấn công trực tiếp lực lượng Nga ở Kherson, mà nhằm làm suy yếu các vị trí của Nga xung quanh khu vực, với hy vọng buộc họ rút lui mà không có một trận chiến đô thị nào nổ ra. Các trận chiến trong đô thị thường kéo dài, gây tổn thất nặng nề cho cả lực lượng tấn công lẫn phòng thủ.
"Nếu Ukraine chỉ chiếm lại Kherson, lực lượng Nga sẽ tăng cường pháo kích từ bên kia sông", ông cảnh báo, đồng thời dự đoán chiến dịch phản công của Ukraine sẽ diễn ra một cách từ từ, chắc chắn, nhằm hạn chế tối đa rủi ro với lực lượng tấn công.
