Tìm hướng tiêu thụ nông đặc sản vùng cao Kỳ Sơn

Loay hoay, nỗ lực tìm hướng tiêu thụ

Sống ở bản Trung tâm, xã Nậm Cắn, từ hơn 10 năm nay, gia đình anh Thò Bá Phỏng nhận 3 sào chè shan tuyết của Tổng đội TNXP 8 chăm sóc, thu hái và nhập bán sản phẩm cho tổng đội. Mỗi tháng có 2 đợt hái, vợ chồng Phỏng thu về 11- 12 tạ chè tươi. “Do khí hậu và đất tốt nên cây chè hầu như không phải bón phân, chăm sóc, hoàn toàn là “chè sạch”, thơm ngon. “Trước đây, tổng đội thu mua giá 6.000 đồng/kg, từ năm ngoái tăng lên 9.000 đồng/kg. Chè hái được là đem nhập luôn chứ không lo bị ế”, Thò Bá Phỏng cho hay.

Mỗi tháng, vợ chồng Thò Bá Phỏng thu hái 11- 12 tạ chè tuyết shan. Ảnh: Phú Hương

Nằm trên địa phận xã Huồi Tụ, đến nay Tổng đội TNXP 8 đang đứng ra bao tiêu sản phẩm chè tuyết shan cho trên 230 ha chè ở ở 2 xã Huồi Tụ và Mường Lống. Ông Vi Văn Khánh - Trưởng phòng Tổ chức - Hành chính cho biết: Diện tích chè của đơn vị là 30 ha, và những năm qua đã triển khai cho người dân trồng thêm trên 200 ha nữa, với diện tích trồng mới bình quân mỗi năm từ 20- 30 ha. Hiện tại, 170 ha chè đã và đang cho thu hái, với sản lượng hàng trăm tấn mỗi năm.

Được hái thủ công, hoàn toàn không hái máy, chè tuyết shan Kỳ Sơn là loại cây được trồng từ lâu ở vùng đất này, rất phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu, là sinh kế chủ yếu của người dân trong vùng.

Do việc xây dựng, quảng bá sản phẩm khó khăn, tổng đội chỉ là tổ chức chính trị xã hội, thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền, vận động bà con trồng chè, nên đơn vị đã liên kết với một số doanh nghiệp nhằm hỗ trợ, quảng bá và tiêu thụ sản phẩm rộng rãi hơn, đưa thương hiệu chè tuyết shan Kỳ Sơn đến với người tiêu dùng trong cả nước. “Ngoài ra, chúng tôi cũng rất chú trọng các giải pháp tìm hiểu thị trường, xâu nối, làm việc với các khách hàng tiêu thụ nhằm tìm mối tiêu thụ ổn định, nâng giá trị cây chè. Nhờ đó, mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng nhiều năm qua, đơn vị luôn đảm bảo thu mua hết sản phẩm cho người dân; cộng thêm giá chè từ năm ngoái đến nay đã tăng lên, một số diện tích trồng mới bị bỏ bê, hiện bà con đã tập trung chăm sóc, phục hồi”, ông Vi Văn Khánh chia sẻ.

Cán bộ Tổng đội TNXP 8- Kỳ Sơn kiểm tra chất lượng chè trước khi đưa vào chế biến. Ảnh: Phú Hương

Không chỉ bán chè thô, tổng đội còn đầu tư dây chuyền sản xuất chè trà, đóng gói, được dán nhãn mác, đơn vị đã nhiều lần đưa đi tham gia các hội chợ nông sản nhằm giới thiệu, quảng bá và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Tuy nhiên, không phải sản phẩm nào cũng được tiêu thụ khá ổn định như chè tuyết shan. Có trên 50 gốc mận trên khu đất vườn của gia đình, mỗi năm, đến mùa là ông Hờ Chồng Pó ở bản Mường Lống 2, xã Mường Lống (Kỳ Sơn) có thể thu về hàng tấn mận, tư thương vào tận vườn mua. Thế nhưng, không phải lúc nào việc tiêu thụ cũng thuận lợi. Ông Pó cho hay, mấy năm vừa rồi không bán được, năm ni hết dịch Covid-19 bán được nhiều hơn, nhất là dịp Nhà nước tổ chức hội chợ bán mận, khách vô vườn mua nhiều. Nhưng cũng chỉ bán được hơn một nửa. Nhiều cây chưa bán kịp, quả rụng hết.

Không chỉ gia đình ông Pó, toàn xã Mường Lống có 23 ha mận, mỗi năm cho xấp xỉ hàng trăm tấn quả, nhưng theo ông Lầu Bá Chò - Phó Chủ tịch UBND xã, bà con chỉ bán được từ 30 - 50% sản lượng, số còn lại đành để rụng, bỏ hư mặc dù giá mận giữa và cuối mùa xuống rất thấp.

Ông Hờ Chồng Pó cho biết: Hàng năm vườn mận của gia đình ông chỉ tiêu thụ được hơn một nửa sản lượng quả. Ảnh: Phú Hương

Bà Võ Thị Nhung - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT chia sẻ: Đây là điều rất đáng tiếc vì để tìm được một loại cây phù hợp với cả điều kiện khí hậu, đất đai cũng như tập quán canh tác của bà con, mà lại có thể cho hiệu quả cao như mận Tam hoa là điều rất khó. Chúng tôi đã tiến hành khảo sát, giao các đơn vị chuyên môn tìm hiểu các yếu tố liên quan để tiến hành trồng mới một số diện tích theo quy trình VietGAP, có đầu tư chăm sóc bài bản; từ các mô hình đó sẽ nhân rộng ra, giúp bà con nâng cao năng suất và đặc biệt là chất lượng sản phẩm mận, quả to, giòn ngọt hơn để từ đó thuận lợi tìm hướng tiêu thụ ổn định.

Không chỉ có sản phẩm mận tam hoa, mà nhiều loại nông đặc sản khác của huyện Kỳ Sơn, mặc dù chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm rất cao do đặc điểm về chăm sóc, chất đất, khí hậu, vẫn nằm trong tình trạng tiêu thụ phập phù, giá cả có khi xuống rất thấp thậm chí ế thừa.

Gừng Kỳ Sơn thơm ngon, già củ nhưng việc tiêu thụ luôn nằm trong tình trạng "phập phù". Ảnh: tư liệu Xuân Hoàng

Sau 2 năm bị ảnh hưởng của dịch Covid-19, từ năm nay, việc tiêu thụ nông sản đã dần tìm lại được “quỹ đạo” của nó, nhưng vẫn rất khó khăn. Giá gừng xuống tột đỉnh, nếu trước đây vào mùa gừng, mỗi ngày có từ 2- 3 xe container đưa gừng Kỳ Sơn đi tiêu thụ khắp các tỉnh, xuất khẩu sang Trung Quốc và các nước Trung Đông để làm nguyên liệu chế biến; thì đến thời điểm hiện tại, giá gừng chỉ còn 5.000 đồng/kg, bằng 1/5 so với trước đây, và trên địa bàn vẫn còn tồn đọng gần 4 tấn gừng, sau những nỗ lực “giải cứu”, vận động các doanh nghiệp, kết nối các tổ chức đoàn thể, xã hội để hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm cho bà con.

Cần có mối liên kết ổn định và bền vững

Theo ông Phạm Văn Mạnh - Chủ tịch Hội Nông dân huyện, thì khó nhất là cung đường vận chuyển. Không chỉ khoảng cách từ các tuyến giao thông lớn, các đô thị như thành phố Vinh đến Kỳ Sơn rất xa, mà từ thị trấn Mường Xén, để đến được các xã khác cũng có khoảng cách rất dài, địa hình đồi núi cao, nên các tư thương ngại vào thu mua vì vận chuyển khó khăn, tăng chi phí. Thậm chí đã có doanh nghiệp đến Kỳ Sơn khảo sát để thu mua, chế biến nhưng lại bỏ do ngại giao thông đi lại khó khăn.

Những năm qua, huyện đã có nhiều giải pháp kêu gọi các doanh nghiệp, tìm một hướng đi tiêu thụ sản phẩm cho bà con, nhưng đến nay trên địa bàn vẫn chưa có doanh nghiệp nào vào kết nối, hỗ trợ, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.

Là huyện vùng miền núi cao của tỉnh, đất đai rộng lớn, khí hậu ôn đới, mát mẻ, biên độ chênh nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn, cùng tập quán canh tác của bà con, huyện Kỳ Sơn có rất nhiều loại nông sản đặc sản sạch, thơm ngon, cực kỳ được người tiêu dùng ưa chuộng. Ngoài sản phẩm mận Tam hoa được trồng với diện tích lên đến hàng trăm ha ở các xã Mường Lống, Tây Sơn, Tà Cạ, Na Ngoi, Nậm Cắn… , huyện Kỳ Sơn còn có bí rẫy, gừng, khoai sọ, dưa chuột Mông, chè tuyết shan… Mỗi năm, sản lượng mận khoảng 100 - 120 tấn, từ 1.300 - 1.400 tấn khoai sọ, trên 5.000 tấn gừng, nghệ.

Nông sản huyện Kỳ Sơn. Ảnh: tư liệu Báo Nghệ An

Theo ông Phạm Văn Mạnh, nếu tiêu thụ được, mỗi năm huyện Kỳ Sơn có thể sản xuất hàng chục nghìn tấn dưa chuột, mận Tam hoa, gừng… Để có thể nâng cao giá trị sản phẩm, tạo mối tiêu thụ ổn định, ngoài những giải pháp như Tổng đội TNXP8 đã làm, thì liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ vẫn được coi là giải pháp hiệu quả nhất, cả trước mắt và lâu dài. Thực tế, với mức giá hiện nay, một tấn gừng tươi bán ra, người dân thu về từ 5- 5,6 triệu đồng chưa trừ chi phí, nhưng nếu qua chế biến, ép lấy tinh dầu, 1 tấn gừng có thể ép được 2,7- 2,8 lít tinh dầu, với mức giá 4 triệu đồng/lít, sẽ cho giá trị lên tới trên 10 triệu đồng. Nếu sấy khô lên, 7 tấn gừng tươi sẽ được một tấn gừng khô, bán được 47- 48 triệu đồng, lại không tốn chi phí vận chuyển.

Hoặc với sản phẩm khoai sọ, bột khoai sọ là một loại nguyên liệu để làm giò chả, nếu các doanh nghiệp đầu tư liên kết tiêu thụ hoặc chế biến, sẽ vừa nâng cao giá trị và đầu ra cũng sẽ ổn định hơn; hay sản phẩm dưa chuột bán ở Mường Xén chỉ 5.000 - 12.000 đồng/kg, nếu đưa vào siêu thị sẽ được bán với giá 25.000 đồng/kg ...

Thời gian qua, huyện Kỳ Sơn đã nỗ lực kết nối quảng bá, giới thiệu, đưa sản phẩm đi tham gia các hội chợ hàng nông sản; một số sản phẩm như gừng đã được công nhận là sản phẩm OCOP, có chỉ dẫn địa lý và hiện đang tiếp tục xây dựng làm sản phẩm OCOP cho một số sản phẩm khác như mận, thịt bò giằng, gà đen…

Liên kết sản xuất và tiệu thụ sản phẩm là hướng đi phù hợp nhằm nâng cao giá trị nông sản Kỳ Sơn. Ảnh: tư liệu Báo Nghệ An

Tuy nhiên, theo ông Thò Bá Rê - Phó Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn, để sản phẩm nông sản đặc sản của địa phương có chỗ đứng vững chắc, nâng cao giá trị sản phẩm, thu nhập và đời sống bà con vùng miền núi cao, rất cần thêm sự hỗ trợ từ Nhà nước, kêu gọi được các doanh nghiệp đồng hành cùng địa phương, tạo liên kết ổn định trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm; và đặc biệt, là chính nỗ lực của địa phương và người dân trong áp dụng các quy trình sản xuất tiến bộ, tạo nguồn sản phẩm tập trung, chất lượng, đáp ứng được yêu cầu thị trường.