(Baonghean) - Đối với người Mông, những thú vui như bắn nỏ, thổi khèn không phải chờ một dịp lễ tết hay nhân sự kiện trọng đại nào đó mới thể hiện. Đơn giản, đó vốn là những sinh hoạt thường ngày và lẽ dĩ nhiên khi đã là một thú vui thì không bao giờ nhàm chán. Đấu bò cũng là một thú vui ngày thường như thế...
Ngày mùa Đông rét căm căm, vậy mà cái bãi rộng gần trung tâm xã Na Ngoi (Kỳ Sơn) nhộn nhịp lạ thường. Trong bản, dưới những mái nhà lợp ván gỗ cũng đang lố nhố người. Họ í ới gọi nhau về bãi đất. Ngày tết hãy còn xa, mùa cơm mới cũng đã qua. Dịp này, bà con chẳng có lễ hội gì. Sao ở cái bản nhỏ miền biên ải này ai nấy đều nhốn nháo háo hức vậy nhỉ?
 |
| Lễ hội chọi bò ở huyện Kỳ Sơn. Ảnh: Lang Lương |
Cậu học trò Lô Văn Thành, vừa vào lớp 6 ở bản Huồi Thum, lên trung tâm xã trọ học. Mới quen nhau, Thành đã kéo tay tôi, bảo: “Đi xem đấu bò, chú”. Té ra là có đấu bò. Cũng lạ, ở chốn khác người ta chỉ mở những hội lớn, hội nhỏ vào dịp tết và ngày tết, người ta mới mở hội đấu bò. Cậu bé Thành chia sẻ: “Cháu mới lên đây mấy tháng thôi, chứng kiến mấy lần đấu bò rồi đấy”. Đối với cậu bé người Khơ mú vốn rất xa lạ với hội đấu bò thì những cuộc thi này có sức cuốn hút lạ lùng. Sân bãi ngay cạnh trường học, mỗi khi có đấu bò, lũ học trò lại nhấp nhổm không chú tâm nghe giảng được. Cứ muốn nhảy xuống sân bãi thôi.
Trên dốc bản có thêm 2 chú bò mộng nữa, được dắt xuống bãi. Cả hai đều lồng lộn muốn vào trận ngay từ trên dốc khiến hai người đàn ông lực lưỡng phải vã mồ hôi hột mới kiểm soát được. Một người chủ bò tên gọi Lầu Vả Dềnh, trú bản Ka Dưới, cho hay: Ở đây, không cứ gì phải là ngày hội hay lễ, tết, cứ dịp rỗi việc là thường có hội đấu bò.
Nguyên do ban đầu của những cuộc đấu bò thường bắt nguồn từ những người đàn ông. Sau khi lúa đã cất vào kho, lễ mừng cơm mới đã xong, những người đàn ông Mông chăm chỉ tự thưởng cho mình một ít ngày ở nhà nghỉ. Trong câu chuyện bên bếp lửa ngày đông, họ bàn chuyện bản, chuyện mường, chuyện làm ăn và cả chuyện nuôi con trâu, con bò. Những chú bò mộng khỏe đẹp trong bản được đem ra bình phẩm. Ai cũng cho rằng mình chăm bò tốt nên mới khỏe đẹp, dai sức, giỏi cày, giỏi kéo. Lòng tự hào, tự tôn bản thân, gia đình vốn là một trong những căn tính cố hữu của người Mông. Thế nên, cuộc bình phẩm dễ xảy ra... tranh cãi. Cuộc tranh cãi chỉ kết thúc khi những người đàn ông quyết định cho bò nhà mình ra bãi thi tài. Chính vì thế, vào những dịp nông nhàn, các bản Mông ở Na Ngoi thường có hội đấu bò.
Bãi cỏ rộng đã nhộn nhịp người xem hội đấu bò. Hôm nay là cuộc thi tài của 2 cặp bò đến từ bản Ka Dưới. 2 “đấu sỹ” đấu đầu tiên ra sân tỏ ra khá thận trọng, ngó nghiêng đối thủ hồi lâu mới chịu nhập cuộc. Tuy vậy, trận đấu diễn ra khá chóng vánh, chỉ vài chục giây đã phân thắng bại. Chú bò thua trận chạy về phía hàng rào người đứng xem hòng tìm sự che chở. Đám khán giả thì đứng dạt ra tránh đường, còn chủ bò hớt hải chạy theo tìm chách túm lấy dây chão. Sau trận đấu, người chủ của chú bò thắng cuộc được một phen hí hửng. Ông chủ của chú bò thua cuộc không lấy gì làm phiền lòng, trên khóe miệng vẫn nở nụ cười tươi rói.
Trận đấu thứ nhất vừa kết thúc thì cặp bò thứ 2 dẫn ra sân. Khác hẳn với cặp đấu trước, 2 chú bò chẳng cần “xưng danh” đã lao vào nhau. Trận quyết chiến khiến bụi đất bay mù mịt. Cả 2 đều tỏ ra cân tài cân sức, vì thế mà trận đấu kéo dài gần 5 phút. Cuối cùng thì chú bò mộng nhà ông Lầu Vả Dềnh giành phần thắng. Nó hăm hở đuổi theo đối phương ra khỏi sân bãi, còn 2 chủ bò phải vất vả lắm mới kiểm soát được chúng.
Trận đấu kết thúc, đoàn xem hội cũng tự động giả tán. Những chú bò trở lại bãi chăn thả của mình. Vừa dắt con bò chiến thắng trở về, ông Vả Dềnh cho biết: “Bò mình thắng cũng vui. Nhưng vui nhất là nó vẫn biết đi cày và kéo gỗ”. Đối với dân bản nơi đây, đấu bò thường không có giải thưởng gì. Đó đơn giản chỉ là một thú vui lúc rỗi việc trên nương, ngoài ruộng. Với người Mông vùng biên ải này, hễ rỗi là có hội.
Ông Mùa Do Thái, Bí thư Đảng ủy xã Na Ngoi cho biết: Đấu bò vốn là một sinh hoạt văn hóa đã có từ hàng chục năm nay ở Na Ngoi. Bà con tổ chức thi hầu như không có chuyện “cá cược” như các cuộc thi đấu trâu bò ở dưới xuôi, đơn giản chỉ là để không khí làng bản thêm phần vui nhộn. Ông Thái cũng chia sẻ thêm, vào ngày tết, ở những bản Mông đều có hội đấu bò, đôi khi cả chọi trâu nữa.
Hữu Vi
