Năm 2023, huyện Quế Phong sẽ tổ chức kỷ niệm 60 năm ngày thành lập huyện. Vì vậy đền Chín gian năm nay chỉ tổ chức phần lễ.
 |
Lễ rước tại đền Chín Gian. Ảnh: Vân Thanh |
Đền Chín Gian được xây dựng từ đầu thế kỷ XIV tại Pú Chò Nhàng, gọi là Tến Pỏm (đền trên núi), thuộc bản Khoẳng, xã Châu Kim, huyện Quế Phong.
Trong tâm thức của đồng bào Thái vùng Phủ Quỳ thì đây là nơi hướng về trong tín ngưỡng tâm linh đối với Thẻn Phà (trời), Náng Xỉ Đả (con gái trời) và Tạo Ló Ỳ - người được coi là có công đầu trong việc khai mường, lập đất.
Đền có tên là “Tến xớ quái” (đền Hiến Trâu), nhưng vì có 9 gian nên đồng bào gọi là “tến cau hoong” (có nghĩa là đền Chín gian), mỗi gian tượng trưng cho một mường: Mường Tôn, mường Pắn, mường Chừn, mường Hin, mường Puộc, mường Quáng, mường Ha Quèn, mường Miểng, mường Chón.
Dù năm nay không tổ chức phần hội, nhưng rất đông đồng bào các dân tộc trong và ngoài huyện đã về dâng hương tại đền Chín Gian.
Việc tổ chức Lễ hội Đền Chín Gian làm sống lại những truyền thống, sản vật văn hoá đặc sắc của đồng bào Thái miền Tây xứ Nghệ, là dịp để người dân 9 mường xưa cùng hành hương về, gặp gỡ, giao lưu, nối vòng tay bè bạn, thắt chặt tình đoàn kết giữa các dân tộc anh em.
Lễ hội Đền Chín Gian diễn ra với nhiều hoạt động, phần lễ gồm lễ khai quang, lễ Yết cáo (lễ Khẩy quan), lễ tắm trâu và lễ rước (ạp Quái và ton Đăm-ton Thẻn), lễ chém trâu (lễ phắn Quái), lễ đại tế (lễ xớ Thẻ, xớ Đăm), lễ khai mạc và lễ tạ (lễ chả ơn - Thào quan).
Một số hình ảnh tại lễ hội Đền Chín Gian:
 |
Một nghi thức rước thần tại Lễ hội. Ảnh: Vân Thanh |
 |
Lễ rước được tổ chức long trọng. Ảnh: Vân Thanh |
 |
Lễ tắm trâu. Ảnh: Vân Thanh |
 |
Tắm trâu là nghi lễ được thực hiện sau lễ rước thường kéo dài trong buổi sáng. Ảnh: Vân Thanh |
