(Baonghean) - Kể từ sau chuyến thăm Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (7/2013) với việc xác lập khuôn khổ quan hệ “đối tác toàn diện”, quan hệ hai nước đạt những tiến triển mới, thực chất trên nhiều lĩnh vực, cả về song và đa phương; sự quan tâm và hiểu biết lẫn nhau gia tăng. Để đạt tới cấp độ này, trong vòng 20 năm qua, Việt Nam và Hoa Kỳ đã bền bỉ, nỗ lực hành động với tinh thần xây dựng, vượt lên quá khứ, khắc phục khác biệt và hướng tới tương lai. Trải qua những phát triển tiệm tiến trong 15 năm đầu bình thường hóa quan hệ, trong 5 năm trở lại đây, hai nước đã tạo ra những xung lực mới, làm cho quan hệ hai nước mang những nội hàm chiến lược.
Hai mươi năm ấy biết bao nghĩa tình
Về chính trị - ngoại giao: Việt Nam và Hoa Kỳ tiếp tục tăng cường các biện pháp xây dựng lòng tin, duy trì các cơ chế đối thoại quan trọng như đối thoại nhân quyền, đối thoại chính trị-an ninh-quốc phòng, đối thoại châu Á-Thái Bình Dương... cũng như trao đổi điện đàm về các vấn đề song phương và khu vực. Hai bên cũng từng bước thiết lập quan hệ Đảng giữa hai nước, trong đó có việc đẩy mạnh các cuộc trao đổi, tiếp xúc giữa các cơ quan Đảng.
 |
| Tổ chức Y tế nhân đạo PVNF (Hoa Kỳ) khám bệnh và cấp thuốc miễn phí cho người dân xã Châu Phong, huyện Quỳ Châu ngày 16/3/2015. Ảnh: Trần Ngọc Lan |
Về kinh tế: Kể từ năm 2005, Hoa Kỳ đã trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, đạt 36,6 tỷ USD trong năm 2014. Về thương mại, kim ngạch thương mại hai chiều tăng trưởng liên tục ở mức hơn 20% trong 3 năm gần đây, trong đó ta luôn xuất siêu. Tuy nhiên, hai bên vẫn còn một số vướng mắc, như các vụ kiện bán phá giá, trợ cấp… Hiện nay, quá trình đàm phán hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) tiếp tục được đẩy mạnh.
Về an ninh - quốc phòng: Hoa Kỳ chú trọng thúc đẩy quan hệ an ninh - quốc phòng, xem đây là lĩnh vực ưu tiên, đặc biệt sau khi hai nước xác lập quan hệ đối tác toàn diện. Bộ Quốc phòng hai nước đã ký kết Tuyên bố Tầm nhìn chung về hợp tác quốc phòng Việt Nam - Hoa Kỳ. Việt Nam cũng đã tuyên bố tham gia Sáng kiến An ninh chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt (PSI). Hai bên đang trao đổi để ký kết một số thỏa thuận nhằm tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an ninh và thực thi pháp luật.
Về khoa học - công nghệ, quá trình hợp tác có nhiều điểm mới như việc ký và thông qua hiệp định hợp tác sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân tháng 5/2014; bước đầu hợp tác về khoảng không vũ trụ. Về giáo dục, du lịch, hợp tác địa phương cũng đang trên đà phát triển. Việt Nam đã cho phép đầu tư dự án thành lập Đại học mô hình Hoa Kỳ ở Việt Nam (Đại học Fulbright). Năm 2014, lượng khách du lịch Hoa Kỳ đến Việt Nam đạt hơn 400 nghìn lượt, xếp thứ 4 sau Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản với doanh số khoảng 500 triệu USD. Nhiều địa phương của Việt Nam đã thiết lập quan hệ với các thành phố, bang của Hoa Kỳ.
 |
| Hợp tác Việt - Mỹ trong lĩnh vực chứng khoán là một trong những giải pháp thúc đẩy đầu tư gián tiếp từ Mỹ tới Việt Nam. Ảnh: S.H |
Về hợp tác y tế, môi trường, nhân đạo, Hoa Kỳ tiếp tục quan tâm tới các vấn đề này, và hai bên đã ký hiệp định mới về hợp tác y tế và khoa học y học. Tháng 7/2013, lần đầu tiên Hoa Kỳ cam kết hỗ trợ cho người tàn tật bất kể nguyên nhân gì, đồng thời thông qua 84 triệu USD cho dự án tẩy độc sân bay Đà Nẵng và 11 triệu USD trợ giúp về y tế cho người khuyết tật, trong đó có nạn nhân chất độc da cam/dioxin (giai đoạn 2014-2016). Tháng 12/2013, USAID thông qua dự án đánh giá môi trường ô nhiễm tại Biên Hòa. Ngày 16/12/2013, hai nước ký MOU về hợp tác khắc phục hậu quả bom mìn, và tổng giá trị viện trợ cho Việt Nam về bom mìn thông qua các tổ chức phi Chính phủ từ 1993-2014 trị giá 94 triệu USD; năm 2015 là 10 triệu USD.
Ngoài ra, hai bên cũng thúc đẩy hợp tác về các vấn đề khu vực và đa phương, đặc biệt là trong các cuộc thảo luận liên quan đến an ninh hàng hải, củng cố đoàn kết ASEAN, đề cao vai trò trung tâm của ASEAN, nâng cấp quan hệ Hoa Kỳ - ASEAN... Trước tình hình căng thẳng ở Biển Đông do Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam (5/2014), phía Hoa Kỳ ở nhiều cấp của Chính quyền và Quốc hội đã nêu quan ngại về tình hình Biển Đông, phê phán hành động khiêu khích của Trung Quốc, đề nghị các bên giải quyết hòa bình tranh chấp, không sử dụng vũ lực và tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, Tuyên bố về ứng xử trên Biển Đông (DOC) 2002; Quốc hội Hoa Kỳ thông qua 2 Nghị quyết về Biển Đông và Biển Hoa Đông. Hoa Kỳ cũng đưa ra một số biện pháp làm dịu tình hình (sáng kiến “đông kết” - giữ nguyên trạng ở Biển Đông); tăng cường hợp tác với 4 nước ASEAN có “tuyên bố chủ quyền” ở Trường Sa (Philippines, Việt Nam, Malaysia, Brunei).
Trong cuộc gặp gỡ thượng đỉnh Việt Nam - Hoa Kỳ tại Washington lần này, ngoài tái khẳng định tiếp tục hợp tác song phương trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh, hai nước đã nhất trí phối hợp chặt chẽ với các bên tham gia đàm phán khác để hoàn tất sớm nhất hiệp định TPP; tiến hành những cải cách cần thiết nhằm đáp ứng tiêu chuẩn cao của hiệp định này. Đồng thời, Việt Nam và Hoa Kỳ cũng nhất trí cao với các nhận thức chung đối với hàng loạt vấn đề khu vực và toàn cầu, từ các mối đe dọa an ninh truyền thống, phi truyền thống, thảm họa thiên nhiên, an ninh nguồn nước, biến đổi khí hậu, an ninh hạt nhân đến các quyền tự do hàng hải và hàng không, an ninh và an toàn hàng hải, bảo đảm tất cả hành động và hoạt động phải phù hợp với luật pháp quốc tế.
Với sự tăng cường hiểu biết, tin cậy lẫn nhau, tôn trọng nhau, nhân nhượng và đáp ứng các mối quan tâm của nhau, bình đẳng và cùng có lợi giữa Hoa Kỳ với Việt Nam, phương châm hành động của quan hệ hai nước trong thời gian tới đã được xác định là vượt lên quá khứ, khắc phục khác biệt và thúc đẩy những lợi ích chung hướng tới tương lai. Từ đó, hai nước cam kết phát huy quan hệ đối tác toàn diện, tiếp tục triển khai quan hệ sâu sắc, bền vững và thực chất, phù hợp với Hiến chương Liên hợp quốc, tôn trọng luật pháp quốc tế và thể chế chính trị, độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau.
Ký thỏa thuận hợp tác song phương về kinh tế
Trên cơ sở các thỏa thuận cấp cao Washington, trong thời gian tới, Việt Nam và Hoa Kỳ cam kết thúc đẩy tối đa lợi ích chung và sự hợp tác ở cấp độ song phương và đa phương, vì lợi ích của nhân dân hai nước, đóng góp vào hòa bình, ổn định, hợp tác và thịnh vượng ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương và trên thế giới.
Ngày 9/7/2015, tại Washington D.C, Hoa Kỳ, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hoa Kỳ, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Văn Bình, thừa ủy quyền của Chủ tịch nước, đã ký với ông Axel Van Trotsenburg, Phó Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (WB) các hiệp định của 4 Dự án vay vốn ưu đãi (IDA) của WB có tổng trị giá 507 triệu USD. Đó là dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam trị giá 238 triệu USD nhằm góp phần triển khai thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp thông qua tăng cường năng lực thể chế ngành nông nghiệp, đổi mới phương thức canh tác bền vững và nâng cao chuỗi giá trị cho hai ngành sản xuất hàng hóa chủ lực là lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long và cà phê ở Tây Nguyên. Dự kiến sẽ có 140.000 hộ dân trồng lúa gạo và 63.000 hộ dân trồng cà phê được hỗ trợ trực tiếp từ dự án.
Khoản tài trợ bổ sung dự án cạnh tranh chăn nuôi và an toàn thực phẩm trị giá 45 triệu USD sẽ tiếp nối thành quả của dự án đã thực hiện, nhằm tiếp tục nâng cao khả năng cạnh tranh của các hộ chăn nuôi thông qua nâng cao năng suất, chất lượng an toàn thực phẩm và giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong chuỗi sản phẩm chăn nuôi theo hướng chăn nuôi sạch từ trang trại đến bàn ăn. Dự án sẽ được thực hiện tại: Hà Nội, Thái Bình, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng, Cao Bằng, Thanh Hóa, Nghệ An, Thành phố Hồ Chí Minh, Long An, Đồng Nai và Lâm Đồng. Dự kiến khoảng 24.000 hộ chăn nuôi sẽ hưởng lợi trực tiếp từ dự án, đồng thời người tiêu dùng sẽ được sử dụng sản phẩm chăn nuôi sạch từ các hộ chăn nuôi nêu trên.
Bên cạnh đó, gói tài trợ bổ sung dự án Giảm nghèo miền núi phía Bắc giai đoạn II trị giá 100 triệu USD sẽ tiếp tục phát huy kết quả về các dự án giảm nghèo miền núi phía Bắc nhằm tiếp tục cải thiện việc tiếp cận cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất, nâng cao năng lực sản xuất của cộng đồng địa phương, tăng cường liên kết thị trường và sáng kiến kinh doanh. Dự kiến sẽ có 259 xã nghèo tại các tỉnh miền núi phía Bắc hưởng lợi từ dự án. Và cuối cùng, dự án phát triển giao thông xanh Thành phố Hồ Chí Minh trị giá 124 triệu USD sẽ góp phần nâng cao hiệu quả và phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng.
Phát biểu tại lễ ký, Phó Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Axel Van Trotsenburg nhấn mạnh: trong những năm qua, quan hệ đối tác giữa WB và Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường sinh thái... ở Việt Nam. WB mong muốn tiếp tục đóng góp vào công cuộc xóa đói giảm nghèo, phát triển bền vững của Việt Nam và sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm với Việt Nam trong quá trình phát triển.
Thắt chặt quan hệ đối tác lâu dài
Như vậy, với những hoạt động nâng tầm quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ, sẽ có rất nhiều việc cần làm để đưa quan hệ song phương không ngừng tiến lên phía trước, trong đó việc tăng cường hiểu biết lẫn nhau, xây dựng và củng cố sự tin cậy chính trị giữa lãnh đạo, chính giới và nhân dân hai nước là hết sức quan trọng để đưa quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ phát triển ngày càng sâu rộng, bền vững. Trước mắt, hai bên cùng nỗ lực không ngừng làm sâu sắc, phong phú thêm quan hệ Đối tác toàn diện tạo cơ sở nâng quan hệ hai nước lên tầm cao mới trong tương lai. Động lực quan trọng thúc đẩy quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ theo định hướng đó là những lợi ích chung mà hai nước cùng chia sẻ trong tăng cường hợp tác song phương một cách toàn diện, thúc đẩy hợp tác khu vực và nỗ lực đóng góp cho các vấn đề chung của thế giới. Hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư là một trọng tâm, là nền tảng và là động lực phát triển quan hệ song phương, cần được tiếp tục đẩy mạnh.
Dự kiến sau khi Hiệp định TPP được ký kết và có hiệu lực, quan hệ kinh tế giữa hai nước sẽ còn bùng nổ hơn nữa.
Sông Hồng
