(Baonghean) Hệ thống thuỷ nông Nam là công trình đóng vai trò chủ lực trong việc tưới tiêu thuỷ lợi cho trên 43.000 ha lúa hàng năm trên địa bàn các huyện Nam Đàn, Hưng Nguyên, Nghi Lộc, Thành phố Vinh và Cửa Lò. Hiện nay, để chủ động ứng phó với mùa mưa bão, việc quan tâm đẩy nhanh tiến độ, khắc phục các công trình có sự cố trên hệ thống đang trở thành nhiệm vụ cấp bách hàng đầu.
HỒ Khe Làng nằm trên địa bàn xã Nghi Kiều - huyện Nghi Lộc là một công trình thuỷ lợi do Xí nghiệp thuỷ lợi Nghi Lộc quản lý, nằm trong hệ thống thuỷ nông Nam. Hồ này được xây dựng thủ công từ những năm 1986, hiện có dung lượng trên 3 triệu m3 nước, đảm bảo nguồn nước tưới thường xuyên và chủ lực cho trên 300 ha lúa của xã Nghi Kiều. Kể từ khi xây dựng đến nay, hồ chưa được nâng cấp. Năm 2011, trên hồ xuất hiện rò rỉ, cống vỡ, lún mái thượng lưu, tràn đập nhỏ không đủ khẩu độ tiêu thoát. Đặc biệt hiện tượng các khớp nối tụt xuống nảy sinh nguy cơ vỡ đập cao. Trước mùa mưa bão năm nay, hồ Khe Làng đang được xác định là điểm công trình bức thiết cần tập trung khắc phục nhất trên hệ thống thuỷ lợi huyện Nghi Lộc. Được sự quan tâm của tỉnh về nguồn vốn, hiện nhà thầu huy động nhân công, máy móc, nguyên vật liệu để thi công mở rộng tràn, xây cống mới, xử lý rò rỉ.
Công nhân gấp rút sửa chữa sự cố tại đập Khe Làng (Nghi Kiều).
Tại Hưng Nguyên, công trình kênh Hoàng Cần ( xã Hưng Tân) được xác định là một công trình cấp nước chủ đạo cho 10 xã trên địa bàn huyện Hưng Nguyên. Hệ thống này có chiều dài gần 17 km kéo dài từ Hưng Tân xuống đến Hưng Lợi. Hàng năm, kênh đã được duy tu bảo dưỡng nhỏ, đảm bảo cấp nước cho sản xuất. Để đảm bảo sự thông thoáng, phục vụ nước tưới cho sản xuất hè thu năm nay, hệ thống kênh được nạo vét trên 4,5 km. Tuy nhiên hiện nay một vấn đề đặt ra đối với hệ thống kênh dẫn này là nguy cơ sạt lở trong mùa mưa bão. Hiện công ty đang phối hợp với địa phương để huy động mọi nhân lực, chủ động trong kế hoạch chống sạt lở bờ, bảo vệ dòng chảy và an toàn cho dân sinh trong khu vực.
Hệ thống thuỷ nông Nam hiện có 36 trạm bơm, 12 hồ chứa, 3 cống đầu mối là Nam Đàn, Bến Thuỷ và Nghi Quang. Các công trình trên đảm bảo phục vụ tưới tiêu cho sản xuất trên 43.000 ha lúa/năm của Nam - Nghi - Hưng, Thành phố Vinh và Cửa Lò. Hệ thống các công trình này được xây dựng từ 1958, quá trình đưa vào sử dụng trên 50 năm qua rất nhiều công trình trạm bơm chưa được nâng cấp nên xuất hiện không ít các sự cố, mức độ an toàn không cao như sạt lở, bồi lắng nghiêm trọng trên nhiều đoạn kênh như thượng, hạ lưu cống Nam Đàn, kênh tưới hồ Cửa Ông. Bên cạnh đó, nhiều công trình xây dựng chưa hoàn thiện hoặc bị hư hỏng từ lâu vẫn chưa được khắc phục kịp thời, ảnh hưởng đến vận hành và chức năng công trình, việc tiêu úng trong hệ thống hoàn toàn phụ thuộc vào mực nước sông Lam và thuỷ triều, mang tính cục bộ từng vùng.
Theo tìm hiểu thì nguyên nhân của những khó khăn trên là do nguồn vốn đầu tư , nâng cấp các hồ chứa, trạm bơm rất khó khăn. Hàng năm, Chính phủ, tỉnh có hỗ trợ kinh phí song cơ bản chỉ khắc phục tạm thời; đóng góp của nhân dân trong hệ thống để kiên cố hoá kênh mương, đảm bảo chất lượng tưới rất hạn chế. Các tuyến kênh tiêu bị lấn chiếm hành lang mặt bằng làm cản trở dòng chảy.
Trao đổi với ông Bạch Hưng Tuyên - Giám đốc Công ty 1 thành viên TNHH Thuỷ lợi Nam, được biết: Để ứng phó với mùa mưa lũ năm nay, công ty đã cho kiểm tra, đánh giá lại các công trình, hồ chứa, trạm bơm, cống, hệ thống kênh tiêu để đề ra các giải pháp thích hợp nhất. Đối với sự an toàn các hồ chứa, công ty đã đầu tư kinh phí trên 2 tỷ đồng (tỉnh hỗ trợ trên 500 triệu) nhằm khắc phục, sửa chữa hư hỏng trên các hồ Khe Làng xã Nghi Kiều, Khe Xiêm xã Nghi Đồng, Khe Gỗ xã Nghi Lâm (Nghi Lộc); hồ Thành tại xã Khánh Sơn (Nam Đàn). Trong kế hoạch PCLB, vấn đề tiêu úng được quan tâm hàng đầu nên công ty đã có lịch kiểm tra, soát xét lại độ an toàn tại các công trình từ đầu năm. Đối với các trạm bơm tiêu, công ty đã cho duy tu bảo dưỡng, đại tu 4 máy thuộc trạm bơm Hưng Châu, đảm bảo vận hành 8/8 máy, tu sửa 3 máy trạm bơm Hưng Đạo, đảm bảo vận hành 5/5 máy. Đặc biệt, tại các cống tiêu Bến Thuỷ, Nghi Quang, công ty cho tiến hành bảo dưỡng, vận hành thử theo quy trình “gạn triều tiêu úng”, chủ động tiêu nước khi có mưa lũ đến.
