Tăng cường phối hợp
Các huyện miền núi - vùng cao Nghệ An chiếm khoảng 2/3 diện tích của tỉnh, nhưng mức sống lại thấp hơn nhiều so với các huyện vùng đồng bằng, ven biển. Đặc biệt, một số huyện như Kỳ Sơn, Quế Phong, Tương Dương, Con Cuông và Quỳ Châu, thu nhập bình quân đầu người thấp, dân trí hạn chế dẫn đến chất lượng dân số chưa cao: mức sinh cao, tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên còn nhiều, đi kèm nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và mang thai ngoài ý muốn.
Thực trạng đó xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó phải kể đến sự hạn chế của công tác truyền thông dân số. Vì vậy, để công tác tuyên truyền thực sự hiệu quả, không thể không thực hiện lồng ghép, phối hợp chặt chẽ giữa ngành Dân số và các ban, ngành, đoàn thể ở địa phương.
Chúng tôi có dịp đến xã Bảo Nam, nơi có gần 100% đồng bào Khơ mú sinh sống, cũng là xã thuộc diện khó khăn nhất huyện biên giới Kỳ Sơn. Anh Phạm Hữu Thanh - viên chức dân số xã Bảo Nam cho hay, do trình độ, khả năng tiếp nhận của người dân còn hạn chế, nên hầu như trong các buổi truyền thông dân số đều gặp không ít trở ngại.
Có khi một vấn đề phải nói đi nói lại nhiều lần mà bà con vẫn không hiểu hết, lại phải dành thời gian giải thích cặn kẽ từng chi tiết nhỏ, rồi phải nhờ một người dân bản địa có kiến thức cơ bản làm “phiên dịch”. Thế nên, hiệu quả các buổi truyền thông thường không đạt được như ý muốn.
Chưa kể, ở xã Bảo Nam các bản làng thường nằm rải rác, có bản cách trung tâm xã nửa ngày đường chạy xe máy, trong khi nguồn kinh phí hạn hẹp nên không thể thường xuyên tổ chức các buổi truyền thông. Thực tế này buộc Ban Dân số xã phải phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể cấp xã và Ban quản lý các bản lồng ghép nội dung tuyên truyền vào các buổi sinh hoạt cộng đồng.
Là viên chức dân số, anh Phạm Hữu Thanh thường chủ động xây dựng kế hoạch phối hợp với các ban, ngành cấp xã để tổ chức tuyên truyền. Kinh nghiệm của anh là bám sát kế hoạch hoạt động của các ban, ngành để phối hợp lồng ghép tuyên truyền, vừa tiết kiệm thời gian, chi phí mà vẫn đảm bảo hiệu quả.
Đặc biệt là phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ xã và các chi hội phụ nữ bản để tuyên truyền về chăm sóc sức khỏe giới tính, các biện pháp tránh thai an toàn, chăm sóc trẻ sơ sinh…
Các nội dung này được lồng ghép trong các buổi sinh hoạt định kỳ và sinh hoạt Câu lạc bộ Không sinh con thứ ba. Việc lồng ghép sẽ tăng hiệu quả khi người tuyên truyền là cán bộ chi hội phụ nữ, có kiến thức, truyền đạt được bằng tiếng dân tộc thiểu số...
Chị Vi Thị Loan, viên chức dân số xã Môn Sơn (Con Cuông) cũng thường xuyên phối hợp với Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Người cao tuổi để lồng ghép các nội dung tuyên truyền. Nhất là đối với hai bản Cò Phạt, Khe Búng ở đầu nguồn sông Giăng, cách trung tâm xã khoảng 20 km, rất khó khăn để tổ chức chương trình truyền thông, việc phối hợp với các đoàn thể như Hội Phụ nữ được xem là giải pháp mang lại hiệu quả cao nhất.
Hiệu quả lâu dài
Có thể nói do điều kiện đặc thù về địa hình, điều kiện sống và trình độ dân trí nên việc tuyên truyền chính sách Dân số - Kế hoạch hóa gia đình chỉ thực sự mang lại hiệu quả lâu dài khi thực hiện lồng ghép. Điều này được chứng minh ở xã Tây Sơn (Kỳ Sơn), nơi có 100% đồng bào Mông sinh sống với hơn 300 hộ gia đình. Cộng đồng người Mông thường sinh sống trên những đỉnh núi cao và tách biệt với cộng đồng dân tộc khác, tỷ lệ hộ nghèo còn cao, địa hình cách trở nên việc tiếp nhận thông tin có phần hạn chế.
Để công tác tuyên truyền có hiệu quả, Ban Dân số xã Tây Sơn chủ động phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể để lồng ghép và đẩy mạnh công tác vận động. Đặc biệt, phối hợp với các chi hội phụ nữ thành lập câu lạc bộ không sinh con thứ ba, tổ chức sinh hoạt định kỳ nhằm trao đổi kinh nghiệm, giúp đỡ nhau trong cuộc sống.
Qua đó, góp phần làm thay đổi nhận thức và quan niệm của các cặp vợ chồng đang trong độ tuổi sinh đẻ. Nhờ vậy, tỷ lệ sinh con thứ ba ở Tây Sơn đang có xu hướng giảm, người trong độ tuổi sinh đẻ thực hiện các biện pháp tránh thai chiếm hơn 83%.
Cũng thuộc địa bàn vùng cao, xã Tam Thái (Tương Dương) có hơn 1.000 hộ, trong đó 95% là đồng bào dân tộc Thái. Tuy điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, nhưng người dân nơi đây luôn có ý thức trong việc thực hiện chính sách Dân số - Kế hoạch hóa gia đình. Tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên giảm xuống theo từng năm với mức bình quân trên dưới 6%, tỷ lệ thực hiện các biện pháp tránh thai hiện đại đạt hơn 80,5%.
Theo bà Vi Thị Hồng Thắm - viên chức dân số xã Tam Thái, việc thực hiện hiệu quả về chính sách Dân số - Kế hoạch hóa gia đình trên địa bàn có hiệu quả một phần nhờ sự phối hợp giữa Ban Dân số xã và các ban, ngành, đoàn thể trong việc lồng ghép nội dung tuyên truyền.
Các tổ chức đoàn thể như Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh luôn tạo điều kiện để Ban Dân số tuyên truyền lồng ghép trong các buổi sinh hoạt định kỳ nên tạo được sức lan tỏa.
Như vậy, việc tuyên truyền về chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình sẽ được nâng cao hiệu quả khi cán bộ dân số biết cách lồng ghép, phối hợp với các tổ chức, đoàn thể và trường học, trạm y tế ở cơ sở trong thực hiện công tác truyền thông. Đây chính là yêu cầu thường xuyên, cấp thiết ở địa bàn miền núi, vùng cao nói riêng và trên địa bàn toàn tỉnh nói chung.
