Hành tăm được trồng chủ yếu tại các tỉnh miền Trung, trong đó nhiều nhất tại Nghệ An và Hà Tĩnh. Loại củ này được xem là đặc sản mang hương vị riêng của xứ Nghệ, là gia vị góp phần chế biến nhiều món ăn ngon, cũng là vị thuốc quý.
Huyện Nghi Lộc được xem là “thủ phủ” hành tăm của tỉnh Nghệ An, trong đó các xã có diện tích trồng hành tập trung nhiều như: Nghi Thuận, Nghi Hoa, Nghi Lâm, Nghi Kiều, Nghi Văn...
Những ngày sau Tết Nguyên đán, dù thời tiết mưa phùn, giá rét nhưng bà con huyện Nghi Lộc vẫn hối hả ra đồng tập trung thu hoạch hành tăm.
Gia đình bà Hà Thị An ở xóm 8, xã Nghi Thuận có 3 sào hành tăm. Sau khoảng nửa năm xuống giống, cây hành tăm đã bắt đầu cho thu hoạch sau Tết. “Đây là năm thứ 6 gia đình tôi trồng hành tăm, hiệu quả hơn nhiều so với trồng ngô hay lạc trước đây. Năm nay, năng suất của hành không tăng hơn so với các năm trước, chỉ khoảng 4 tạ/ sào, tuy nhiên do đầu vụ giá tăng cao nên bà con ai cũng tranh thủ đi thu hoạch hành để nhập khi còn được giá”, bà An chia sẻ.
Được biết, hiện nay giá hành tăm dao động từ 50.000 – 70.000 đồng/kg, mức giá này cao gấp 3 lần so với chính vụ của năm trước. Bà Nguyễn Thị Lâm ở xã Nghi Lâm chia sẻ: “Sau Tết thường là thời điểm giá hành luôn ở mức cao do nhu cầu thị trường lớn, nhiều hàng quán mở cửa trở lại. Bên cạnh đó, do đầu vụ nên diện tích hành tăm thu hoạch được chưa nhiều. Tầm nửa tháng nữa, khi bắt đầu thu hoạch đại trà thì giá hành sẽ giảm, thường dao động từ 15.000 – 20.000 đồng/kg".
Cây hành tăm bén duyên với vùng đất Nghi Lộc khoảng 10 năm nay, dần vươn lên thành một trong những cây mang lại hiệu quả kinh tế, thu nhập ổn định cho nông dân nơi đây. Tại vùng đất này, hành được trồng theo phương thức khá đặc biệt, đó là trồng xen với ngô, sau khi cây ngô cao lên thì hành cũng bắt đầu cho thu hoạch.
Quy trình chăm sóc hành cũng độc đáo, được phủ một lớp lá thông và lớp trấu. Theo bà con chia sẻ, lá thông sạch, có độ xốp cao, cộng với trấu giúp bổ sung chất hữu cơ cho đất, tăng năng suất rõ rệt cho cây trồng, đặc biệt là hành tăm. Do đó, tại vùng trồng hành tăm như Nghi Lâm, Nghi Thuận, Nghi Văn..., lá thông được người dân "quý như vàng". Hàng năm, người dân nơi đây đều vào rừng để thu gom lá thông về trồng hành.
Do được chăm sóc tốt nên chất lượng hành tăm tại Nghệ An luôn vượt trội, củ hành to tròn, nhiều tinh dầu và rất thơm nên được khách ưa chuộng. Quá trình trồng và chăm sóc hành cũng không quá tốn công so với những cây trồng khác, ít sâu bệnh. Tuy nhiên, giai đoạn thu hoạch lại mất nhiều thời gian, đòi hỏi sự kiên nhẫn, chịu khó.
Bà Hoàng Thị Khánh ở xã Nghi Thuận chia sẻ: Bà con nơi đây thường thu hoạch hành tăm theo 2 cách. Đa số dùng tay nhổ cây lên rồi cắt lấy củ, một số khác sử dụng dụng cụ để xới đất lên, sau đó nhặt củ hành. Cách nào cũng đều tốn thời gian vì củ hành nhỏ, lại lẫn với bùn đất. Hầu hết các gia đình đều đi từ sáng sớm, sau một buổi cũng chỉ bới được khoảng vài yến, khẩn trương đưa về nhà làm sạch còn kịp nhập cho thương lái.
Ông Trần Nguyên Hoà – Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Nghi Lộc cho biết: Toàn huyện hiện có hơn 300ha trồng hành tăm và diện tích ngày càng được nhân rộng do cây hành đã chứng minh được hiệu quả kinh tế. Hiện nay, hành tăm tại 2 xã Nghi Thuận và Nghi Lâm đều đã được chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao, là đòn bẩy quan trọng để mang thương hiệu hành tăm Nghi Lộc vươn ra thị trường. Trồng hành tăm không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà đây còn là mô hình thích ứng với biến đổi khí hậu bởi cây hành sinh trưởng tốt trên trên vùng đất cao cưỡng, thường xuyên bị hạn tại địa phương.
Hành tăm thường được dùng làm gia vị để chế biến nhiều món ăn thường ngày. Ngoài ra, trong Đông y, hành tăm còn được sử dụng như một vị thuốc để sát khuẩn, giải độc, trị cảm hàn. Chính vì công dụng rộng rãi, hành tăm rất được người dân ưa chuộng và tìm mua.
