Lòng hiếu kính với tổ tiên
Trong tâm thức người Việt Nam nói chung và người dân Nghệ An nói riêng, Rằm tháng Giêng (còn gọi là Tết Nguyên tiêu, Tết Thượng nguyên) là ngày lễ hết sức quan trọng, chính thức khép lại những ngày Tết Nguyên đán. Những ngày này, người dân thường tìm đến đền, chùa cầu an và sắm sửa lễ vật cúng gia tiên.
Đặc biệt, nhiều dòng họ tổ chức tế Tổ với quy mô lớn, tập trung đông đảo con cháu về dâng hương, dâng lễ bày tỏ lòng hiếu kính đối với ông bà, tổ tiên. Đây cũng là dịp để các thế hệ trong dòng họ thể hiện tinh thần đoàn kết, hỗ trợ, chia sẻ khó khăn và hướng đến những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Với người dân Thanh Chương, Rằm tháng Giêng là một ngày lễ quan trọng, con cháu xa gần luôn cố gắng sắp xếp công việc riêng tư, để ngày Rằm về quê đi nhà thờ tế tổ. Sau Tết, các dòng họ, đặc biệt là những gia đình “cửa trưởng”, những hộ trông coi nhà thờ đã rục rịch chuẩn bị công tác tế tổ đầu năm mới.
Anh Lê Văn Đạt (30 tuổi) ở xã Đồng Văn chia sẻ: Nhà thờ họ Lê đại tôn của anh ở xóm Xuân Lộc tế tổ vào trưa ngày Rằm tháng Giêng. Trước đó, sáng ngày 14 toàn thể con cháu tập trung về từ đường để đi tảo mộ. Sau khi tảo mộ xong, mọi người về nhà thờ họp họ (nghe báo cáo thu chi, năm qua kiến thiết, xây dựng, mua sắm những gì, số quỹ còn dư…).
Sáng ngày 15, nhà nhà làm cỗ xôi gà đội đến nhà thờ họ để tế Tổ, nghi lễ được tổ chức trang trọng theo tục lễ xưa. Đội tế (chủ tế, bồi tế), đội nhạc mặc trang phục truyền thống, áo dài khăn đóng chỉn chu.
Tùy vào điều kiện cụ thể mà mỗi dòng họ có cách thức, quy định riêng trong nội dung chương trình tế Tổ. Anh Trần Văn Công (18 tuổi) ở xã Võ Liệt cho biết: Dòng họ Trần của anh có nhà thờ họ ở thôn Hà Lương, tế Tổ vào đêm 14 và sáng 15. Hàng năm, các chi họ luân phiên cử mua sắm hương hoa, đồ mã, thực phẩm, chung tay nấu nướng, thiết kế mâm cỗ tế Tổ. Khi tế tổ xong, con cháu trong họ sẽ hạ cỗ, bày mâm thụ lộc ngay trước sân nhà thờ.
Thanh Chương là huyện có bề dày lịch sử văn hóa lâu đời, lưu giữ nhiều truyền thống quý báu. Ngày Rằm, con cháu muôn phương đều hướng về nhà thờ họ, thể hiện lòng biết ơn, tôn kính đối với tổ tiên.
Trong ngày tế tổ, các dòng họ thường báo công với tổ tiên, Hội đồng gia tộc tổ chức mừng thọ những người cao tuổi. Ban khuyến học của một số họ tộc tổ chức tuyên dương, trao quà khuyến học, khuyến tài cho con em có thành tích học tập tốt…
Con cháu sum vầy
Sau Tết Nguyên Đán, dịp Rằm tháng Giêng cũng được xem là cái Tết sum họp đầm ấm của các dòng họ, trở thành nét văn hóa truyền thống tốt đẹp gắn kết với đời sống của người dân Diễn Châu.
Gia đình chị Ngô Thị Hồng ở xã Diễn Kỷ (Diễn Châu) đã chuyển vào Thành phố Hồ Chí Minh nhưng cứ dịp Rằm tháng Giêng là vợ chồng, con cái lại trở về nơi chôn rau cắt rốn. Chị Hồng cho biết: “Có thể Tết không về quê được nhưng nhất thiết phải về quê trong dịp Rằm tháng Giêng để dâng hương tại nhà thờ dòng họ và bàn thờ gia đình, đó cũng là cách thể hiện lòng hiếu kính với tổ tiên, cha mẹ”.
Ông Ngô Sỹ Công – Trưởng tộc họ Ngô, xã Diễn Kỷ cho biết: Ngày Rằm tháng Giêng, các bậc cao niên trong họ thường kể lại cho thế hệ sau nghe về công trạng, sự nghiệp và cuộc đời của tiền nhân để con cháu ghi nhớ và tự hào về dòng họ của mình. Chúng tôi làm lễ cúng tổ tiên để cầu mong con cháu khoẻ mạnh, học hành, lao động tiến bộ, anh em họ hàng đoàn kết, cuộc sống ấm no.
Cũng như nhiều dòng họ khác ở Diễn Châu, dòng họ Nguyễn Hữu ở xã Diễn Lâm vẫn giữ nguyên nghi lễ cúng Rằm tháng Giêng và đây được xem như một trong những nghi thức quan trọng nhất trong năm của dòng họ.
Ông Nguyễn Hữu Thành - một thành viên của dòng họ chia sẻ: Năm nay con cháu về rất đông để tham gia lễ giỗ Tổ và chung niềm vui, niềm tự hào đón nhận danh hiệu dòng họ văn hoá. Con cháu gần, xa đều về nhà thờ họ để thắp hương, bày cỗ, dâng lên tổ tiên. Đây cũng là dịp để cầu yên đầu năm, mong cho quốc thái dân an, gia đình, dòng họ bình yên, no ấm.
Huyện Đô Lương cũng có nhiều dòng họ tổ chức tế Tổ vào dịp Rằm tháng Giêng. Với dòng họ Trần Đức ở xã Yên Sơn (Đô Lương), việc tế lễ diễn ra từ chiều và đêm 14/1 Âm lịch. Con cháu lần lượt mang lễ vật dâng lên trước ban thờ bày tỏ niềm thành kính và cầu mong tổ tiên phù hộ những điều may mắn, tốt đẹp trong cuộc sống.
Anh Trần Tuấn Thi, một người con của dòng họ Trần Đức, hiện sinh sống ở thành phố Vinh đã sắp xếp công việc về quê vào dịp tế Tổ. Theo anh Thi, khi bước chân vào khuôn viên nhà thờ đại tôn, nghe tiếng trống tế, gặp những người hành lễ trong bộ lễ phục trang nghiêm, trong cảnh khói hương trầm mặc, có cảm giác như tổ tiên ở rất gần và đang dõi theo con cháu.
Ở huyện Yên Thành, hầu hết các dòng họ đều tế Tổ vào rằm tháng Giêng nên ngày này khắp làng xóm đều rộn ràng, náo nức. Đặc biệt, dịp này vùng quê lúa còn tổ chức hội thi đánh trống tế giữa các dòng họ khiến không khí ngày Tết Nguyên tiêu càng thêm rộn ràng.
Các dòng họ cử đội trống tế của mình tham dự hội thi, đội nào đoạt giải thưởng sẽ là niềm vui chung của cả họ, cũng là niềm hy vọng về sự đủ đầy, sung túc trong năm. Vì thế, không khí ngày Tết Nguyên tiêu ở quê lúa Yên Thành không kém phần vui vẻ so với những ngày đón Tết Nguyên đán.
Cùng với Thanh Chương, Đô Lương, Diễn Châu và Yên Thành, các vùng quê Quỳnh Lưu, Hưng Nguyên, Nghi Lộc, Nam Đàn... cũng rộn ràng tiếng trống tế trong dịp Rằm tháng Giêng. Tiếng trống, làn khói hương như nhịp cầu nối linh thiêng kết nối tâm nguyên, lòng thành của con cháu với tổ tiên, là nét văn hóa truyền thống neo giữ tâm hồn con người với nguồn cội./.
