Chỉ 1 tháng sau khi Trung Quốc tuyên bố sẽ hạn chế xuất khẩu đối với 2 kim loại cần thiết để sản xuất chất bán dẫn là Gecmani và Gali, các lô hàng nguyên liệu ra nước ngoài của nước này đã giảm xuống mức 0.
Chính quyền Bắc Kinh cho biết, họ đã phê duyệt một số giấy phép xuất khẩu nhưng những hạn chế này là một cảnh báo rõ ràng rằng Trung Quốc có một vũ khí mạnh mẽ mà họ có thể triển khai trong cuộc chiến thương mại đang leo thang vì tương lai của công nghệ.
Các biện pháp hạn chế được đưa ra sau khi Mỹ, Châu Âu và Nhật Bản hạn chế bán chíp bán dẫn và thiết bị sản xuất chíp bán dẫn cho Trung Quốc nhằm cắt đứt khả năng tiếp cận công nghệ quan trọng mà quân đội Trung Quốc có thể sử dụng.
Xiaomeng Lu - Giám đốc công nghệ của Tập đoàn tư vấn rủi ro Eurasia Group (Mỹ) cho biết: “Vẫn còn sớm để biết các hạn chế sẽ chặt chẽ đến mức nào. Nhưng nếu Trung Quốc chặn một lượng lớn hàng xuất khẩu, điều đó sẽ gây ra sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng cho người tiêu dùng trực tiếp”.
Theo Marina Zhang - Phó Giáo sư tại Đại học Công nghệ Sydney (Úc), mặc dù có những lựa chọn thay thế cho Mỹ và các quốc gia đồng minh, nhưng việc xây dựng chuỗi cung ứng độc lập để xử lý Gali và Gecmani có thể đòi hỏi khoản đầu tư “đáng kinh ngạc” lên tới hơn 20 tỷ USD. Và nó có thể mất nhiều năm để phát triển.
Phó Giáo sư Marina Zhang cho rằng: “Các công nghệ và cơ sở tinh chế để xử lý Gali và Germani không thể được xây dựng chỉ trong 1 đêm, đặc biệt khi xem xét các tác động môi trường của việc khai thác các kim loại này”.
Nhưng có lẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc làm như vậy. Theo bà Marina Zhang, mặc dù khoáng sản chỉ chiếm “vài trăm triệu USD” trong thương mại toàn cầu, nhưng chúng rất quan trọng đối với chuỗi cung ứng của các ngành công nghiệp bán dẫn, quốc phòng, xe điện và viễn thông, mỗi ngành trị giá hàng trăm tỷ USD.
Sự thống trị của Trung Quốc trong việc sản xuất kim loại Gali và Gecmani
Trung Quốc đã thống trị việc sản xuất cả 2 kim loại này trong ít nhất 1 thập kỷ.
Gali là một kim loại mềm, màu bạc và dễ cắt bằng dao. Nó thường được sử dụng để sản xuất các hợp chất có thể tạo ra chíp bán dẫn sử dụng cho điện thoại di động và thông tin vệ tinh.
Trong khi đó, Germani là một kim loại cứng, màu trắng xám và giòn được sử dụng trong sản xuất sợi quang có thể truyền ánh sáng và dữ liệu điện tử.
Cả hai kim loại này đều không được tìm thấy trong tự nhiên. Chúng thường được hình thành như một sản phẩm phụ của quá trình khai thác các kim loại phổ biến như nhôm, kẽm và đồng.
Theo Ewa Manthey, chiến lược gia của Tập đoàn ngân hàng và dịch vụ tài chính đa quốc gia ING Group (Hà Lan), việc xử lý các kim loại này có thể “tốn kém, thách thức về mặt kỹ thuật, tốn nhiều năng lượng và gây ô nhiễm”.
Ông Ewa Manthey cho biết: “Trung Quốc thống trị sản xuất 2 kim loại này không phải vì chúng hiếm mà vì họ có thể giữ chi phí sản xuất khá thấp và các nhà sản xuất ở nơi khác không thể sánh kịp với chi phí cạnh tranh này”.
Theo dữ liệu do Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) ở Washington (Mỹ) tổng hợp, từ năm 2005 đến năm 2015, sản lượng kim loại Gali có độ tinh khiết thấp của Trung Quốc đã tăng vọt từ 22 tấn lên 444 tấn.
Các nhà phân tích từ Trung tâm nghiên cứu này cho biết, vị trí dẫn đầu của Trung Quốc trong ngành nhôm đã cho phép nước này chiếm thị phần thống trị trong sản xuất kim loại Gali toàn cầu.
Hơn nữa, chính phủ Trung Quốc đã thực hiện các chính sách chiến lược để thúc đẩy sản xuất kim loại này bằng cách yêu cầu các nhà sản xuất nhôm trong nước phải đẩy mạnh việc khai thác Gali.
Đây là lý do tại sao trong 10 năm qua, việc sản xuất Gali về cơ bản đã trở nên không khả thi về mặt kinh tế ở các thị trường bên ngoài Trung Quốc.
Từ năm 2013 đến năm 2016, Kazakhstan, Hungary và Đức đều đã ngừng sản xuất Gali sơ cấp. Tuy nhiên, đến năm 2021, chính phủ Đức ra tuyên bố khởi động lại các dây chuyền sản xuất Gali do giá kim loại này tăng lên.
Ngoài Trung Quốc, còn những quốc gia nào cung cấp kim loại Gali và Gecmani trên thế giới?
Theo Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ, Nga, Nhật Bản và Hàn Quốc đã sản xuất tổng cộng 1,8% tổng lượng Gali toàn cầu trong năm 2022. Đối với kim loại Germani, Teck Resources của Ca-na-đa là một trong những nhà sản xuất lớn trên thế giới. Công ty Indium Corporation của Mỹ cũng là nhà sản xuất hợp chất và hợp kim Germani hàng đầu thế giới.
Trong khi đó, 5NPlus của Ca-na-đa và Umicore của Bỉ là những nhà sản xuất có năng lực sản xuất cả hai loại kim loại này.
Tuy nhiên, theo nhận định của Giáo sư Chris Miller, tác giả cuốn sách “Cuộc chiến chíp bán dẫn” (Chip War) đồng thời là nhà sử học kinh tế của Mỹ thì các quốc gia sẽ mất nhiều thời gian để có thể thay thế nguồn cung các kim loại này.
Gregory Allen - Giám đốc Trung tâm trí tuệ nhân tạo và công nghệ tiên tiến Wadhwani tại CSIS cho biết, các công ty khai thác mỏ toàn cầu có thể tham gia kinh doanh bán Germani và Gali nếu Trung Quốc tìm cách cắt giảm nguồn cung. Điều này sẽ không xảy ra ngay lập tức, nhưng một số công ty khai thác và lọc dầu toàn cầu đã báo hiệu ý định làm như vậy.
Vào tháng 7 vừa qua, tập đoàn nhà nước Rostec của Nga nói với Reuters rằng, họ sẵn sàng tăng sản lượng kim loại Germani để sử dụng trong nước sau khi Trung Quốc tuyên bố hạn chế xuất khẩu.
Công ty Nyrstar có trụ sở tại Hà Lan cũng cho biết, họ đang xem xét các dự án sản xuất kim loại Germani và Gali tiềm năng ở Úc, châu Âu và Mỹ.
Giá kim loại Germani và Gali tăng lên sau các hạn chế của Trung Quốc
Vào tháng 8/2023, Trung Quốc không bán bất kỳ kim loại Gecmani hoặc Gali nào cho các công ty nước ngoài. Đến tháng 9/2023, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết, họ đã phê duyệt một số giấy phép xuất khẩu kim loại này cho các công ty Trung Quốc.
Mặc dù, các kim loại Gecmani và Gali được chính phủ Trung Quốc cho phép xuất khẩu trở lại nhưng mức giá các kim loại này đã tăng lên đáng kể, theo đó, giá của kim loại Gali đứng ở mức 269 USD/tấn vào ngày 10/9/2023, tăng hơn 17% so với ngày 1/6/2023. Trong khi đó, mức giá kim loại Germani tăng ít hơn, chỉ tăng khoảng 3% trong cùng thời kỳ.
Các chuyên gia kinh tế cho biết, giá cao hơn sẽ làm tăng sự cạnh tranh bằng cách khiến chi phí sản xuất trở nên cạnh tranh hơn ở các nước như Nhật Bản, Canada và Mỹ, từ đó sẽ làm giảm sự thống trị của Trung Quốc ở các thị trường này. Sẽ mất thời gian để xây dựng các nhà máy chế biến, nhưng theo thời gian, thị trường và chuỗi cung ứng sẽ được điều chỉnh.
