Trước khi công nghệ AI xuất hiện, lực lượng lao động con người đã trải qua đủ loại biến động trong công việc. Nhưng kể từ khi AI bắt đầu có khả năng hoàn thành nhiều nhiệm vụ hơn, người lao động đã nhận ra rằng cuối cùng công việc của họ sẽ bị thay thế bởi công nghệ. Khi AI tạo sinh (Generative AI) cho phép công nghệ thực hiện nhiều hơn “công việc của con người”, nhân viên đã thấy mình bị dư thừa hoặc phải nâng cao kỹ năng để làm việc với công nghệ.
Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (World Economic Forum), đến năm 2027, khoảng 75% các công ty sẽ áp dụng công nghệ AI. Bên cạnh đó, 80% dự kiến sẽ đẩy nhanh quá trình tự động hóa trong giai đoạn này. Thậm chí một số công ty đã bắt đầu thay thế hoàn toàn các vị trí bằng AI.
Trong suốt năm 2023, tình trạng sa thải và dư thừa nhân sự diễn ra liên tục và dự kiến sẽ tiếp tục trong năm nay. Các công ty đang thu hẹp tuyển dụng và thay thế một số vai trò bằng công nghệ. Nhân viên không phù hợp với kế hoạch tái cấu trúc buộc phải ra đi. Đây là thực tế mà các doanh nghiệp trên toàn thế giới đang phải đối mặt.
Trong khi một số nghiên cứu chỉ ra rõ ràng rằng AI sẽ không thay thế lực lượng lao động con người mà chỉ tăng cường lực lượng lao động này, thì hầu hết các doanh nghiệp đều cảm thấy lạc quan về việc loại bỏ con người để chuyển sang sử dụng AI.
Đây là một vấn đề phức tạp đang gây tranh cãi và hiện chưa có câu trả lời chắc chắn. Cuối cùng, vấn đề liệu AI có thay thế lực lượng lao động con người hay không không đơn giản là có hoặc không, mà phụ thuộc vào cách thức, thời điểm và địa điểm. AI là một công nghệ mạnh mẽ và đang phát triển, sẽ tác động đến các ngành, lĩnh vực và khu vực khác nhau theo những cách khác nhau. Tương lai của công việc sẽ phụ thuộc vào cách con người thích nghi, hợp tác và đổi mới với AI.
Mối quan hệ giữa lực lượng lao động và AI
Như thường lệ khi nói đến AI và lực lượng lao động, các công ty công nghệ sẽ nói rằng công nghệ này sẽ cho phép người lao động làm tốt hơn công việc của họ. Nhưng với khả năng viết các đoạn mã và thậm chí lập kế hoạch cho toàn bộ các chuyến du lịch của AI tạo sinh, thì còn nhiệm vụ nào dành cho những người làm việc trong các vai trò như vậy?
Hầu hết các nghiên cứu chỉ ra 3 điểm chính sau đây khi nói đến AI và lực lượng lao động:
AI sẽ không thay thế con người mà chỉ tăng cường khả năng của con người và tạo ra những cơ hội mới. AI có thể tự động hóa các công việc lặp đi lặp lại và tầm thường, nhưng nó không thể sao chép những phẩm chất như sự sáng tạo, sự đồng cảm và trực giác. Con người sử dụng AI sẽ có lợi thế hơn so với những người không sử dụng AI trong thị trường việc làm tương lai.
AI sẽ thay thế một số công việc, nhưng cũng tạo ra những công việc mới. AI có thể thay thế tương đương 300 triệu việc làm toàn thời gian vào năm 2030, nhưng nó cũng có thể dẫn đến bùng nổ năng suất và những vai trò mới đòi hỏi kỹ năng của con người.
AI sẽ có tác động đáng kể đến thế giới, nhưng nó cũng phụ thuộc vào cách con người sử dụng nó. AI có tiềm năng mang lại những thay đổi tích cực cho xã hội, chẳng hạn như cải thiện y tế, giáo dục và tính bền vững. Nhưng nó cũng đặt ra những thách thức về đạo đức, xã hội và kinh tế cần được giải quyết. Nói đơn giản, AI sẽ thay đổi thế giới, nhưng con người sẽ định hình hướng đi của nó.
Mặc dù việc thay thế lực lượng lao động bằng AI có vẻ hứa hẹn về mặt tăng năng suất và hiệu quả, nhưng tính bền vững và chi phí thực tế của nó lại là một vấn đề đáng cân nhắc.
Nỗi lo về tính bền vững: Để vận hành AI, cần rất nhiều năng lượng và sức mạnh tính toán. Điều này đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp phải đầu tư nhiều hơn vào công nghệ, chẳng hạn như mở rộng trung tâm dữ liệu và tăng cường sức mạnh tính toán. Việc này dẫn đến lượng khí thải carbon tăng cao, không bền vững trong dài hạn.
Nỗi lo về chi phí: Mặc dù ban đầu chi phí sử dụng AI có vẻ thấp hơn so với nhân lực, nhưng về lâu dài, công nghệ sẽ đắt đỏ hơn nhiều. Lý do là công nghệ cần được cập nhật liên tục, và những bản cập nhật này thường không miễn phí. Bên cạnh đó, chi phí bảo mật cho các ứng dụng AI cũng là một khoản đáng kể mà các doanh nghiệp cần cân nhắc.
Lực lượng lao động con người vẫn còn phù hợp
Trong khi lo lắng về việc các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ thay thế con người trong công việc đang dâng cao đến mức báo động toàn cầu, một nghiên cứu mới cho thấy nền kinh tế chưa sẵn sàng để máy móc chiếm phần lớn việc làm của con người.
Nghiên cứu mới cho thấy tác động của AI lên thị trường lao động có khả năng diễn ra chậm hơn nhiều so với lo ngại trước đây, dù cuộc cách mạng AI vẫn thường xuyên được nhắc đến. Điều này mang lại hy vọng cho các nhà hoạch định chính sách đang tìm cách giảm thiểu tối đa tác động xấu của AI lên thị trường lao động.
Theo đó, các nhà nghiên cứu từ MIT đã công bố một nghiên cứu cho thấy lực lượng lao động con người vẫn đóng vai trò quan trọng đối với các tổ chức trên toàn thế giới. Nghiên cứu này là dự báo đầu tiên về việc những nhiệm vụ nào khả thi về mặt kỹ thuật và hấp dẫn về mặt kinh tế để tự động hóa và những nhiệm vụ nào không.
“Nghiên cứu của MIT tập trung vào thị giác máy tính, lĩnh vực có mô hình chi phí phát triển hơn. Chúng tôi nhận thấy với chi phí hiện tại, các doanh nghiệp Mỹ sẽ chọn không tự động hóa hầu hết các tác vụ thị giác có “Tiếp xúc AI”, và chỉ 23% tiền lương công nhân dành cho các tác vụ thị giác là hấp dẫn để tự động hóa.
Quá trình triển khai AI chậm chạp này có thể được đẩy nhanh nếu chi phí giảm nhanh chóng hoặc nếu nó được triển khai thông qua nền tảng “AI như một dịch vụ” có quy mô lớn hơn các công ty riêng lẻ, cả hai điều này đều được nghiên cứu lượng hóa. Nhìn chung, những phát hiện của chúng tôi cho thấy sự thay thế việc làm do AI sẽ đáng kể, nhưng cũng diễn ra dần dần. Do đó, cần có các chính sách và đào tạo lại để giảm thiểu tác động thất nghiệp”, nghiên cứu nêu rõ.
Nghiên cứu này được tài trợ bởi Phòng thí nghiệm MIT-IBM Watson AI và sử dụng các khảo sát trực tuyến để thu thập dữ liệu về khoảng 1.000 tác vụ hỗ trợ thị giác trong 800 nghề nghiệp. Các nhà nghiên cứu cho biết, chỉ có 3% trong số các tác vụ đó có thể tự động hóa một cách hiệu quả về chi phí cho đến ngày nay, nhưng con số này có thể tăng lên 40% vào năm 2030 nếu chi phí dữ liệu giảm và độ chính xác được cải thiện.
Hiện tại, nghiên cứu cho thấy rõ ràng chi phí cao của AI, cụ thể là thị giác máy tính, khiến lực lượng lao động con người vẫn là lựa chọn kinh tế hơn. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng kết luận rằng khi công nghệ trở nên rẻ hơn, các doanh nghiệp có thể cân nhắc áp dụng để giảm thiểu tác động, cả về mặt kinh tế đối với công ty và lực lượng lao động.
Báo cáo cũng cho biết “AI như một dịch vụ” có thể giải quyết một số vấn đề liên quan đến việc áp dụng công nghệ. Tuy nhiên, điều này đặt ra lo ngại về cách dữ liệu sẽ được sử dụng và có thể đòi hỏi sự hợp tác trong ngành hoặc các sáng kiến chính sách để cho phép chia sẻ dữ liệu giữa các công ty.
Mặc dù lĩnh vực như thị giác máy tính chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng tiền lương và lực lượng lao động, các nhà nghiên cứu tin rằng mô hình của họ giảm thiểu mức độ thay thế việc làm trong tương lai. Và quy mô này cho thấy tốc độ mất việc thấp hơn so với những gì đã từng xảy ra trong nền kinh tế.
“Những kết quả của chúng tôi chỉ ra một con đường tự động hóa AI khác biệt đáng kể so với những nghiên cứu trước đây, con đường mà tốc độ phù hợp hơn với quá trình thay đổi việc làm truyền thống và dễ thích nghi hơn với các can thiệp chính sách truyền thống, và nơi mà tính hiệu quả về chi phí của hệ thống là yếu tố quan trọng quyết định sự lan rộng của chúng”, báo cáo kết luận.
Trước đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã đưa ra cảnh báo rằng gần 40% việc làm trên toàn cầu có thể bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của AI và xu hướng này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng hiện có.
Giám đốc IMF, Kristalina Georgieva, kêu gọi các chính phủ thiết lập mạng lưới an toàn xã hội hoặc các chương trình đào tạo lại kỹ năng để chống lại tác động tiêu cực của AI.
Nghiên cứu của Thompson và nhóm của ông tại MIT có thể mang đến cho các nhà hoạch định chính sách một nền tảng để hiểu rõ hơn về tốc độ thay đổi của thị trường lao động do AI gây ra. Điều này cho phép họ xây dựng các kế hoạch cụ thể hơn, chẳng hạn như các chương trình đào tạo lại kỹ năng nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của AI tới người lao động.
Tóm lại, bức tranh về tác động của các công cụ AI lên thị trường lao động đang dần rõ ràng hơn. Mặc dù AI sẽ mang lại những thay đổi đáng kể, nhưng quá trình này có thể diễn ra chậm hơn so với dự đoán ban đầu. Điều này mang lại cơ hội để các bên liên quan chuẩn bị và thích ứng tốt hơn, tránh được những xáo trộn lớn trong xã hội.
