Bình minh Nhôn Mai

Bí thư Đảng ủy xã Nhôn Mai - ông Kha Dương Tiến đón chúng tôi ở chân bến. Tuy là một trong những xã xa xôi trên chặng hành trình dọc lòng hồ Thủy điện Bản Vẽ, nhưng Nhôn Mai đã sớm có sóng điện thoại đủ các nhà mạng, việc liên lạc thuận tiện hơn nhiều so với Hữu Khuông, Mai Sơn… Vẻ vồn vã và hiếu khách, đồng chí Bí thư Đảng ủy xã bảo, dân bản biết có khách đến thăm, nhiều nhà đã đập lúa mới hông xôi thơm lừng. “Khách tối nay phải đón mừng năm mới với bà con, “thăm rượu” một vòng hết các nhà trong bản mới được nhé!”- ông Tiến cười đùa, “đe” đoàn khách lỉnh kỉnh những đồ đạc và máy móc, hổn hển leo lên con dốc dẫn từ bến vào trung tâm bản.

Phụ nữ bản Nhôn Mai (xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương) tuốt lúa nấu cơm mừng năm mới.

Hóa ra, con dốc ấy chỉ là chút thử thách với khách xa, chứ thực tình địa hình ở đây khá bằng phẳng. Nhiều ngôi nhà sàn 3 gian kiểu mới hoặc xây 2 tầng, trong cột gỗ, ngoài tường bao ấm cúng và khang trang được cất trên khoảng đất rộng rãi. Chúng tôi dạo một vòng quanh bản Nhôn Mai - “trung tâm chính trị - kinh tế” của xã như “khái niệm” mà Bí thư Tiến vừa trình bày, thì thấy quả đời sống của đồng bào nơi đây có nhiều khởi sắc so với nhiều địa bàn miền núi khác mà chúng tôi đã có dịp ghé chân. Đặc biệt, nhiều gia đình đang ngổn ngang xây cất nhà mới. Trời đã xâm xẩm tối, tốp thợ vẫn kéo đèn lên, tranh thủ trộn mẻ vữa cuối cùng cho kịp hàng gạch dở. Hỏi ra mới biết, mùa này không chỉ là mùa lúa mới, mà còn là mùa cưới hỏi, tiệc vui, mùa xây nhà mới ở Nhôn Mai.

Bấm đốt ngón tay, Bí thư Tiến nhẩm sơ rằng, Nhôn Mai có 12 bản, thì trung bình mỗi bản có ít nhất 5 nhà mới đang được xây cất, hứa hẹn vừa kịp đón Tết Nguyên đán. Chúng tôi nhẩn nha vòng quanh bản thăm những ngôi nhà xây dựng dở dang và ngỡ ngàng khi nghe dân bản bảo, mỗi ngôi nhà sàn 2 tầng, tường bao như vậy trung bình làm hết 800 triệu đến 1 tỷ đồng, vì cột và ván thưng tuyền thứ đinh hương tuổi cỡ trăm năm, rồi vật liệu xây dựng đắt đỏ, chưa kể nào là công cán, thợ thuyền… Bí thư Kha Dương Tiến bảo, mùa nhà mới mấy năm nay rộn rã hơn trước nhờ thu nhập khấm khá từ cây gừng. Toàn xã có hơn 40 ha gừng, đầu ra khá ổn định lại không mất công vận chuyển, bởi thương lái vào thu mua tận nơi. Cộng thêm được mùa lúa rẫy, rồi các trang trại chăn nuôi dê, bò, lợn, gà…đã nhân lên không khí lao động, thoát nghèo bền vững và tiến tới làm giàu trong đồng bào.

Anh Lục Văn Giang (trái) trước ngôi nhà mới đang xây.

Mùa nhà mới ở Nhôn Mai trở thành mùa vui được chờ đón nhất trong năm, bởi đây là thời điểm bà con dân bản hưởng thành quả sau bao tháng ngày lao động, tích cóp miệt mài. “Nếu gia đình thuộc diện hộ nghèo và gia đình chính sách, thì theo Quyết định 167 xóa nhà tranh tre dột nát, xã có hỗ trợ kinh phí và vận động dân bản đóng góp cùng xây dựng. Nói chung, mùa nhà mới, dân bản ai cũng chung niềm vui bất kể giàu nghèo” - Bí thư Kha Dương Tiến chia sẻ. Vui cùng dân bản trong mùa nhà mới, nhưng đối với chúng tôi vui hơn cả, là cảm nhận vẫn còn đó vẹn nguyên nghĩa tình đồng bào thắm thiết, đoàn kết và mến khách như truyền thống tự bao đời.

Khắp bản lan tỏa hương thơm nếp mới, khói lam bay từ những bếp lửa bập bùng khiến lâng lâng lòng khách xa. Đồng bào Thái quý khách vô cùng, đi đâu cũng là tiếng gọi mời chân tình: “Khỏe bỏ? Kin khẩu nong khỏi mé!” (Khỏe không? Mời dùng bữa cơm mới nhà ta!- P.V). Chúng tôi bước lên những bậc thang nhà sàn của nhà cụ Vi May Phen - già làng uy tín ở bản Nhôn Mai, cùng với gia đình cụ ăn bữa tối ấm cúng. Là nếp nương dẻo ngọt, là món lạp truyền thống nồng thơm vị tiêu rừng, dẫu đã nhiều lần thưởng thức, mà sao bên bếp lửa nhà sàn ở tận Nhôn Mai diệu vợi ngày cuối năm này vẫn thấy xốn xang cảm xúc bản mường chân tình đến thế! 

Mấy người con của cụ May Phen đã lập gia đình và cất nhà riêng, giờ trong ngôi nhà khang trang thưng gỗ kín đáo chỉ còn hai người già đã qua tuổi cổ lai hy. Cụ bà tai hơi nghễnh ngãng, còn cụ ông vẫn minh mẫn và nhanh nhẹn lắm, xông xáo việc bản, việc làng như những tháng ngày đảm nhiệm vai trò cán bộ cơ sở, giúp đồng bào xóa tập tục lạc hậu, bày cho họ lối canh tác, chăn nuôi hiệu quả thay vì phát rừng, làm rẫy, du canh, du cư. Cụ say sưa kể chuyện bản mấy mươi năm về trước, với bao kỷ niệm khốn khó những năm đầu thập kỷ 1960.

Bản làng xơ xác đói nghèo, trẻ con bấp bênh con chữ và khó nhất là dân bản nhận thức còn hạn chế, vẫn còn giữ nếp nghĩ nhờ trời và không có chí hướng thoát nghèo. Bấy giờ, cụ Vi May Phen là cán bộ HTX sản xuất của bản, rồi nhiều năm liên tục đảm nhiệm vai trò là Bí thư Chi bộ bản, cùng với bộ đội biên phòng và các cấp ngành, đoàn thể tích cực vận động nhân dân năng động, sáng tạo với nhiều cách làm ăn mới. Kể từ những năm 2000 lại nay, ký ức của cụ May Phen là những ngày vui bởi đổi thay thấy rõ trên diện mạo bản làng. Với cụ và gia đình còn có niềm vui riêng khi năm 2010, được chính quyền xã và bà con dân bản chung tay cất lên ngôi nhà sàn khang trang, để hai người già bớt đi những lo toan thường nhật…

Đêm miền rừng trôi qua thật mau. Tiếng mang rừng toác dội vào không gian, vọng xuống mặt hồ yên tĩnh. Chúng tôi rời nhà cụ Vi May Phen, chầm chậm bước trên những con đường bê tông nông thôn mới trải dài thoáng đãng, tận hưởng những khoảnh khắc bình yên khi ngày cuối năm cũ nhích dần sang năm mới 2015. Càng về đêm, sương lạnh biên ải thêm dày. Run rẩy xúc động khi nghe vẳng đằng xa vọng lại tiếng nhạc bài “Happy new year” quen thuộc. Vừa dấn bước, cô bạn đồng hành vừa liên tục hỏi vì tưởng rằng nghe nhầm. Là thực đấy! Tiếng nhạc vọng từ quán tạp hóa cuối bản, lại gần mới thấy không khí rộn rã của tốp thanh niên hẹn nhau cùng chờ đón khoảnh khắc đón chào năm mới. Cái thế giới phẳng kỳ lạ của thế kỷ XXI này đã kéo tất thảy xa xôi gần lại với nhau, để giờ đây, cụm từ “hội nhập thế giới” trở thành câu trả lời ngắn gọn và đầy tự tin của thanh niên đồng bào dân tộc Thái với chúng tôi, khi được hỏi. Trong những gương mặt ngồi đây, chúng tôi nhận ra có cả những thiếu nữ lúc chiều còn nhịp nhàng khung cửi, dệt những chân váy tuyệt sắc. Họ cười bảo, thời đại mới rồi, con gái không chỉ biết ngồi dệt đâu, phải khác chứ!

Lục Văn Giang - chủ quán tạp hóa nhộn nhịp người ấy ngồi có phần lặng lẽ hơn so với những thanh niên trẻ tuổi. Năm nay, Giang 30 tuổi, đã 1 vợ và 2 con, cũng là điển hình làm ăn giỏi ở Nhôn Mai này. Xuất phát điểm từ hai bàn tay trắng, khi lập gia đình riêng, vợ chồng Giang chỉ có nhõn 10a đất ruộng. Đất cằn cỗi không ít lần khiến người bật khóc vì tưởng như bất lực, vì nghĩ nỗi cám cảnh không nhà, vợ con nheo nhóc. Thế rồi, liều vay mượn anh em dân bản, thuê đất dựng tạm quán tạp hóa kiếm sống qua ngày, xuất phát từ quan sát thấy nhu cầu mua sắm hàng hóa của người dân ngày càng cao nhưng cả bản bấy giờ chưa có hàng quán nào đáp ứng.

Lục Văn Giang còn sẵn nghề sửa xe máy, chịu khó phát đám cỏ hoang cạnh quán, lúp xúp dựng nên túp lều ven đường, thế mà lại đắt khách ra trò. Rồi nào là trồng lúa, trỉa ngô, trồng gừng… mùa nào thức nấy, vợ chồng bảo ban nhau luôn tay, luôn chân. Nhì nhằng mấy năm đầu, về sau đất “chịu” người chịu khó, nay cơ ngơi khấm khá hàng nhất bản Nhôn Mai. Lục Văn Giang chia sẻ, năm 2013 đã mua 150 m2 đất ở cuối bản, 1 năm tròn tích gỗ, nay thì đang túc tắc dựng nhà nhắm chừng cận Tết ta là xong. Hỏi tổng chi phí bao nhiêu? Giang trả lời ngon ơ: “Phải 1 tỷ đồng chưa kể tiền đất!” Đoạn bảo, không chỉ gia đình mình, mà nhiều gia đình trẻ khác cũng nô nức khí thế làm ăn mới như thế.

Câu chuyện tương lai ấy đã mở ra cho Giang, cho các bạn trẻ và cả chúng tôi những khoảnh khắc đầu năm mới 2015 thật đẹp và đầy ý nghĩa. Dâng lên niềm  xúc động khi cùng nhau nơi miền núi thẳm này chứng kiến thời khắc chuyển giao năm mới trên khắp thế giới qua màn hình ti vi. Những nụ cười hân hoan, những cờ hoa rực rỡ ở đâu đó mọi miền… Còn chúng tôi, ở Nhôn Mai diệu vợi vẫn quây quần náo nức với nhau một dự cảm năm mới cho đến rạng ngày, nhìn ra đỉnh núi ôm lấy mặt hồ đang ánh lên bình minh ấm áp như một sự hứa hẹn, như một niềm tin…

Bài, ảnh: X.Hoàng - P.Chi